Ήπια βία – ο ρόλος της τέχνης και του πολιτισμού για τον ιμπεριαλισμό

Η υποδούλωση εθνών ή ολόκληρων περιοχών με τη δύναμη των όπλων διευκολύνεται και διαιωνίζεται με τη χρήση της λεγόμενης ήπιας δύναμης.

Αρκεί να ανοίξουμε έναν από τους τηλεοπτικούς ή ραδιοφωνικούς σταθμούς και είμαστε συγκλονισμένοι με την αμερικανική και αγγλική μουσική γενικά, καθώς και με εξαιρετικά ηλίθιες, βίαιες ταινίες από το Χόλλυγουντ.

Μια μορφή αυτού είναι η ενσωμάτωση και η υποταγή του ξένου πολιτισμού.

9 Δεκεμβρίου 2024

από τον Δρ Peter F. Mayer

Χρόνος ανάγνωσης: 4,6 λεπτά

Στην Ευρώπη, μόνο λίγες χώρες έχουν αντισταθεί σε αυτή την απάτη ήπιας ισχύος, όπως η Ελλάδα, η οποία δεν ήταν τόσο εύκολο να σπάσει λόγω της γλώσσας της και ενός πολιτισμού που είναι αρκετών χιλιάδων ετών. 

Σε κάθε περίπτωση, συνέβη γρήγορα στη Γερμανία και την Αυστρία, στην Ιταλία μπορείτε ακόμα να βρείτε σταθμούς με ιταλική μουσική, αλλά σε αντίθεση με πριν από 30 ή περισσότερα χρόνια, έχουν ήδη γίνει σαφώς μειοψηφία.

Εξίσου αποτελεσματική και επιτυχημένη είναι η έννοια της υποταγής μέσω της ένταξης. Έχει αποδειχθεί εδώ και πολύ καιρό με την κατάληψη των Πρασίνων και των αριστερών του σαλονιού που έμεινε ως πεζικός στρατιώτης του ιμπεριαλισμού. 

Υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ και του Ισραήλ, οι ισλαμιστές τρομοκράτες έχουν πλέον εφαρμόσει την ιδέα πριν από την εισβολή τους στη Συρία. Οι εκκλησίες δεν βομβαρδίζονται πλέον αμέσως, αλλά αρχικά αλώνονται. Έχουν αποκτήσει ένα φιλικό πρόσωπο, το οποίο διαδόθηκε αμέσως από τα δυτικά περιχαρή μέσα ενημέρωσης.

Η έκθεση Silk Road στο Βρετανικό Μουσείο είναι επίσης ένα ενδιαφέρον παράδειγμα αυτού του είδους εξουσίας σε έναν «περιεκτικό» κόσμο, όπως αναλύει ο Gerry Nolan. Είναι συναρπαστικό να βλέπουμε πώς η Δύση προσαρμόζει την έννοια της «ήπιας δύναμης».

Στο παρελθόν, η ήπια ισχύς σήμαινε πειθώ (ή εντυπωσιασμό) μέσω του πολιτισμού και των επιχειρήσεων, είτε πρόκειται για την τέχνη, τον κινηματογράφο, τη γαστρονομία, τα βιομηχανικά προϊόντα ή το πολιτικό σύστημα. Ακόμα και όμορφα κορίτσια – η Μέριλιν Μονρόε ή οι Καρντάσιαν – ήταν όπλα ήπιας δύναμης.

Αλλά ανεξάρτητα από το μέσο, η ήπια ισχύς ήταν πάντα για να πείσει τους άλλους για την ελκυστικότητα (ανωτερότητα) της Δύσης, έτσι ώστε το αντικείμενο της ήπιας ισχύος να προσπαθεί να είναι σαν τη Δύση και, φυσικά, να αποδεχθεί τη δυτική ηγεσία.

Τα τελευταία χρόνια, έχει προκύψει μια νέα έννοια της ήπιας ισχύος. Αντί για μια επίδειξη (υποτιθέμενης) ανωτερότητας, αυτή η νέα ήπια δύναμη αφορά τη συμμετοχικότητα. "Δείτε πόσο σας εκτιμούμε!" "Αγαπάμε το φαγητό / τη μουσική / την τέχνη σας". "Είσαι τόσο σημαντικός και μοναδικός!" Οι τρομοκράτες του ISIS στη Συρία παρουσιάζονται τώρα με παρόμοιο τρόπο.

Αλλά ο στόχος αυτής της νέας ήπιας δύναμης δεν είναι η ισότητα, αλλά η αφομοίωση, η απορρόφηση των δυνάμεων των άλλων μέσω της κολακείας, διατηρώντας παράλληλα την κεντρική θέση και την αναγκαιότητα εκείνων που ασκούν ήπια ισχύ.

Η έκθεση Silk Road, που εκτίθεται επί του παρόντος στο Βρετανικό Μουσείο, είναι ένα τέλειο παράδειγμα αυτής της νέας ήπιας δύναμης. Όμορφα, εξαιρετικά εμφανιζόμενα αντικείμενα και μια σαγηνευτική αφήγηση. Αλλά είναι ενδιαφέρον ότι η έκθεση αφορά κυρίως τη Δύση, αν κάνετε ένα βήμα πίσω. Προφανώς, ο Δρόμος του Μεταξιού αφορά τόσο τη Σκανδιναβία και τη Δυτική Ευρώπη όσο και την Κεντρική Ασία ή την Κίνα...

Καραβάνια καμήλας που διασχίζουν αμμόλοφους της ερήμου, έμποροι που εμπορεύονται μετάξι και μπαχαρικά σε παζάρια – αυτές είναι οι εικόνες που μας έρχονται στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε τον Δρόμο του Μεταξιού. Αλλά η πραγματικότητα πηγαίνει πολύ πέρα από αυτό. Τόσο πολύ, μάλιστα, που αν κρίνουμε μόνο από αυτή την έκθεση, ο Δρόμος του Μεταξιού δεν είναι τόσο ένα μοναδικό σύνολο εμπόρων, λαών και πολιτισμών, αλλά ουσιαστικά ένας εμπορικός δρόμος προς, για και μέσω της Ευρώπης.

Αυτή είναι η νέα ήπια δύναμη, "είστε τόσο συναρπαστικοί και εξαίσιοι".

Αυτό που δείχνει τελικά η έκθεση του Δρόμου του Μεταξιού δεν είναι το θαύμα της σύνδεσης ή της αμοιβαίας ανταλλαγής πολιτισμών, αλλά η αμείλικτη ικανότητα της Δύσης να παρεμβαίνει σε οποιαδήποτε ιστορία. Δεν αρκεί να θαυμάζουμε τους Δρόμους του Μεταξιού όπως ήταν: ένα δυναμικό, πολυπολικό δίκτυο πολιτισμών που εκτεινόταν στην Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Όχι, η ιστορία πρέπει να ξαναγραφτεί: Οι Δρόμοι του Μεταξιού ήταν πραγματικά για τον δυτικό πολιτισμό εξ αρχής. Πόσο βολικό.

Αυτό δεν είναι συμμετοχικότητα, αλλά μια χαμογελαστή οικειοποίηση.

Τα αντικείμενα είναι εξαίσια, οι αφηγήσεις σαγηνευτικές, αλλά το υπόβαθρο είναι σαφές: «Είστε συναρπαστικοί, αλλά μόνο επειδή έχουμε επιλέξει να σε αναγνωρίσουμε. Και η ιστορία σας είναι σημαντική μόνο επειδή έχει μια σύνδεση με εμάς.

Το Βρετανικό Μουσείο παρουσιάζει όχι μόνο αντικείμενα, αλλά και τους μηχανισμούς της σύγχρονης ήπιας ισχύος, την κολακεία ως μορφή κυριαρχίας, την «αναγνώριση» ως μέθοδο απορρόφησης.

Κάτω από την επιφάνεια της έκθεσης υπάρχει ένα έμμεσο μήνυμα: οι δρόμοι του μεταξιού μπορεί να εκτείνονται χιλιάδες χιλιόμετρα, αλλά όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Λονδίνο.

Έτσι, εδώ είμαστε, τυφλωμένοι από θησαυρούς που αντιπροσωπεύουν τον πλούτο της παγκόσμιας πλειοψηφίας, μόνο και μόνο για να διαπιστώσουμε ότι έχουν τεθεί στην υπηρεσία της δυτικής κεντρικότητας. Αυτό είναι το παράδοξο της σύγχρονης ήπιας δύναμης: υπόσχεται σεβασμό και ένταξη, αλλά μόνο όσο η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη Δύση.

Ίσως αυτή να είναι η διαρκής αλήθεια: όσο συναρπαστικός κι αν είναι ο «άλλος», σε αυτή την αφήγηση δεν είναι ποτέ ο πρωταγωνιστής, αλλά μόνο ένας εξαίσιος δευτερεύων χαρακτήρας στο ίδιο παλιό δυτικό σενάριο.

Εικόνα: fdecomite, CC BY 2.0, μέσω Wikimedia Commons

ΠΗΓΗ: Sanfte Gewalt - die Rolle von Kunst und Kultur für den Imperialismus

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΜΑΡΙΓΩ ΖΑΡΑΦΟΠΟΥΛΑ