ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ: Οι πηγές, οι μαρτυρίες, η αλήθεια (ΜΕΡΟΣ 3ον - ἀπὸ 18)

ΜΕΡΟΣ 3ον - ἀπὸ 18

Σε μια επιστολή του προς τον Κρούσιο, ο Ζυγομαλάς παραθέτει επίσης και ένα άκρως αποκαλυπτικό απόσπασμα από κάποια επιστολή του Γεννάδιου Σχολάριου, του πρώτου πατριάρχη μετά την άλωση της Βασιλεύουσας, ο οποίος παρουσιάζεται σήμερα από κάποιους και ως κατεξοχήν «τουρκόφιλος». Λέει λοιπόν ο Σχολάριος:

«Μνήσθητε, αδελφοί και πατέρες, πόσον τε και ποταπόν υπήρχε το γένος ημών. Ην γαρ σοφόν, ένδοξον, γενναίον, φρόνιμον, ανδρείον, πάσαν την οικουμένην υποτάξαν εις μοναρχία. Και μην, και τη κατ’ αρετήν σπουδή τε και αγιωσύνη. […] Αλλά νυν, φευ των κακών!, απώλετο παν. […] Πού τα παιδευτήρια της σοφίας; […] Κατεπόθησαν υπό του Μωάμεθ»[73].

Όπως βλέπουμε λοιπόν, ήταν τόσο πολύ καλός «συνεταίρος» του κατακτητή η εκκλησία, ώστε τα κορυφαία στελέχη του Πατριαρχείου να χαρακτηρίζουν στους ξένους τον «συνεταίρο» τους ως φριχτό «βάρβαρο τύραννο»!

Εδώ πρέπει να κάνουμε μια πολύ σημαντική παρατήρηση. Όπως είδαμε μόλις παραπάνω, οι αναθεωρητές ιστορικοί μας βεβαιώνουν πως τα «στερεότυπα» και οι «ανακρίβειες» σχετικά με την τουρκική βαρβαρότητα και τον τουρκικό ζυγό αρχίζουν να λέγονται από τον Κοραή και μετά. Και όμως, εμείς βλέπουμε εδώ έναν κορυφαίο υπάλληλο της πατριαρχικής αυλής, τον Ζυγομαλά, 200 χρόνια πριν από τον Κοραή, να αποδίδει την άθλια κατάσταση στην οποίαν βρίσκονταν όλες οι ελληνικές περιοχές και πόλεις του καιρού του, ειδικά στο θέμα της παιδείας, στην σκλαβιά και την τυραννία των «Αγαρηνών»!

Για τον Ζυγομαλά λοιπόν, οι Τούρκοι ήταν υπεύθυνοι για την έλλειψη της παιδείας στους Έλληνες, και όχι οι «αργοί ρυθμοί της τουρκοκρατίας», ή ο «αγροτικός χαρακτήρα της κοινωνίας». Γι’ αυτό και τον ακούμε να κάνει λόγο για «καταστροφή της Ελλάδος», για «ζυγό δουλείας», για «κακώσεις», για «τυράννους» και για «βαρβάρους», ενώ ο Σχολάριος μας λέει πως όλες οι χάρες του γένους μας εξαφανίσθηκαν «από τον Μωάμεθ»! Άρα, 200 χρόνια πριν ο Ζυγομαλάς και 300 χρόνια πριν ο Σχολάριος, έλεγαν τα ίδια με τον Κοραή και χειρότερα!

«Η έννοια της εθνικής απελευθέρωσης ήταν απλώς έξω από κάθε δυνατότητα σκέψης στα εκκλησιαστικά περιβάλλοντα. Ήταν, δηλαδή, αδιανόητη»[74], μας διαβεβαιώνουν οι αναθεωρητές ιστορικοί. Και όμως, εμείς μόλις είδαμε τον δεύτερης γενιάς[75] πρωτονοτάριο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Θεοδόσιο Ζυγομαλά να προσεύχεται στον Θεό με όλη την δύναμη της ψυχής του για την ελευθερία του Ελληνικού γένους! Και δεν θα είναι ο μόνος.

Τόσο ανθελληνικό ήταν το Πατριαρχείο, και τόσο πολύ δίωκε κάθε τι το ελληνικό, για να θυμηθούμε και τους ελληνοκεντρικούς φίλους μας…

Βέβαια, για να μπορείς να διαβάσεις την Turcograecia πρέπει να κατέχεις και λίγο από παλαιογραφία, έτσι πως είναι κι αυτή γραμμένη[76]! Αλλά, πάλι… Την Turcograecia δυσκολεύονται να την διαβάσουν. Την Ιστορία όμως του Ελληνικού Έθνους τουλάχιστον, θα αποφασίσουν ποτέ να την ανοίξουν; Γιατί αν υποβάλλονταν ποτέ στον κόπο να την διαβάσουν, θα έβρισκαν εκεί την αναφορά του ιησουίτη François Richard, ο οποίος εν έτει 1657, εκατό χρόνια μετά τον Ζυγομαλά, απορούσε για το πώς ήταν δυνατόν να υπάρχουν χριστιανοί στην Τουρκία, αφού οι διωγμοί που υφίσταντο οι χριστιανοί από την «οθωμανική διοίκηση» ήταν χειρότεροι ακόμα και από τους διωγμούς του Νέρωνα και του Διοκλητιανού(!):

«Πολλές φορές απορώ πώς κατόρθωσε να επιβιώσει η χριστιανική πίστη στην Τουρκία και πώς υπάρχουν στην Ελλάδα 1.200.000 ορθόδοξοι. Και να σκεφτεί κανείς, ότι ουδέποτε από την εποχή του Νέρωνος, του Δομητιανού και του Διοκλητιανού έχει να υποστεί ο Χριστιανισμός διωγμούς σκληρότερους από αυτούς που αντιμετωπίζει σήμερα [δηλαδή το 1650] η ανατολική Εκκλησία. […] Και όμως, οι Έλληνες είναι ευτυχισμένοι που παραμένουν χριστιανοί»[77].

Οι μαρτυρίες για την απίστευτη ωμότητα και βιαιότητα του τουρκικού ζυγού δεν σταματούν εδώ. Τώρα θα παραθέσουμε μια μαρτυρία που αποδεικνύει πως οι Έλληνες κατά την διάρκεια της «οθωμανικής διοίκησης» είχαν όχι μόνον κρυφά σχολειά, μα και κρυφές εκκλησιές!

Ο Στίβεν Ράνσιμαν έγραψε για την εποχή της τουρκοκρατίας ένα έργο-κεφαλάρι, με τον τίτλο Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία[78]. Σ’ αυτό το έργο του ο Ράνσιμαν εκθέτει αναλυτικά, μέσα από τις πηγές, ποια ήταν η κατάσταση του Ελληνισμού κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Ανάμεσα στις πηγές του Ράνσιμαν συγκαταλέγεται και το βιβλίο του Άγγλου διπλωμάτη Sir Paul Rycaut, The Present State of the Greek and Armenian Churches. A.D. 1678, που εξέδωσε το 1679. Το βιβλίο αυτό ο Άγγλος αξιωματούχος το έγραψε με εντολή του βασιλιά Καρόλου του Β΄, και αποτελεί ουσιαστικά την επίσημη αναφορά του προς εκείνον. Εκεί ο Άγγλος ευγενής αναφέρει, ανάμεσα στα άλλα, και τα εξής:

«Είναι τραγική η μετατροπή των ιερών της θρησκείας, η αποπομπή του βασιλικού ιερατείου και η μετατροπή των ναών σε τζαμιά. Τα μυστήρια του θυσιαστηρίου τελούνται κρυφά σε μυστικές και σκοτεινές τοποθεσίες. Τέτοιες είδα στις πόλεις και τα χωριά που ταξίδεψα και μοιάζουν μάλλον με κρύπτες ή τάφους παρά με εκκλησίες. Οι στέγες τους είναι σχεδόν στο ύψος της επιφάνειας του εδάφους, για να μην κατηγορηθεί και η ελάχιστη έξαρση του οικοδομήματος ως θρίαμβος της θρησκείας και πρόκληση προς την υπερηφάνεια των τεμενών. […] Δεν είναι λοιπόν παράδοξο για την ανθρώπινη λογική, που βλέπει την καταπίεση και την περιφρόνηση στην οποίαν είναι εκτεθειμένοι οι καλοί χριστιανοί, και την αμάθεια στις εκκλησίες τους, που οφείλεται στην πενία του κλήρου, το ότι βρέθηκαν πολλοί που εγκατέλειψαν την πίστη. Μάλλον είναι θαύμα, και επαλήθευση των λόγων του Χριστού πως πύλαι Άδου ου κατισχύσουσιν αυτής, που η εκκλησία εξακολουθεί να διατηρείται μέσα σε τόσο μεγάλη καταπίεση, και παρά την τυραννία και τα τεχνάσματα που στρέφονται εναντίον της»[79].

Και όπως σημειώνει ο Ράνσιμαν, ο Rycaut «κατάλαβε καλά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η ελληνική εκκλησία […] και ήταν καλά πληροφορημένος»[80].

Τέτοια, λοιπόν, «άνεση» και «ελευθερία» απολάμβαναν οι αξιολύπητοι Έλληνες κατά την τουρκοκρατία, όπως μας λένε ο Richard και ο Rycaut, ώστε να μπορούν να έχουν ελεύθερα και ανεμπόδιστα τα σχολεία όπως και τις εκκλησίες τους!

Στο τέλος του 17ου αιώνα, ο διακεκριμένος Άγγλος θεολόγος Thomas Smith, εταίρος, κοσμήτορας και αντιπρόεδρος του Magdalen College της Οξφόρδης[81], όταν επέστρεψε από την Κωνσταντινούπολη έγραψε μια ειλικρινή και καλά πληροφορημένη αφήγηση για την ελληνική και την αρμενική εκκλησία[82]. Εκεί εκφράζει τον θαυμασμό του και την απορία του για το πώς «οι ταλαίπωροι Έλληνες» ενώ βρίσκονταν κάτω από μια τέτοια «οδυνηρή καταπίεση από τους ανόητους και βλάσφημους Τούρκους», διατηρούσαν «με όλη τους την σταθερότητα» την «ακέραιη την ομολογία των μυστηρίων της πίστεως, όπως αυτά πιστεύονταν και γίνονταν αποδεκτά κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες»[83].

Ο καταιγισμός των μαρτυριών για την «υπέροχη» ζωή των Ελλήνων κατά την εποχή της «οθωμανικής διοίκησης» δεν σταματά εδώ. Έναν αιώνα μετά το Ζυγομαλά, ο Νεκτάριος πατριάρχης Ιεροσολύμων γράφει, γύρω στα 1660, τα εξής αποκαλυπτικά για την «πρότυπη αρμονική συμβίωση» Ελλήνων και Τούρκων και κυρίως για την παροιμιώδη «ανεκτικότητα» των «Οθωμανών» προς τους χριστιανούς υπηκόους τους:

«Και μην, τοιαύτη της Ανατολίδος νυν η κατάστασις. Ου γαρ εστι πόλις και τόπος, όπη των ορθοδόξων ημών ου προχέονται υπέρ της ευσεβείας τα αίματα. […] Πώς οίεσθε [εσείς οι Λατίνοι] τους υπέρ Χριστού κακοχουμένους και δια την ομολογίαν καθ’ εκάστην ταλαιπωρουμένους, πεινώντάς τε και δειψώντας και γυμνητεύοντας, […] διωκομένους τε και βλασφημουμένους; […] Και ει τι προσκτώνται [οι ορθόδοξοι] ιδρώτι του προσώπου, ουκ εις τρυφήν ουμενούν, ουκ εις δόξαν, ουκ εις θέλημα σαρκός, αλλ’ εις το τελείν βασιλικούς φόρους, υπέρ δύναμιν όντας. […]

Ίδε, τοιγαρούν, οποία νυν η Ελλάς και η ορθόδοξος Ανατολίς. […] Τεταπεινωμένη μεν κατά τον κόσμον, δεδοξασμένη δε κατά τον Θεόν. […] Εις έκπληξιν και θάμβος των ειδότων υμων [των καθολικών] και αυτών των απίστων [δηλαδή των Τούρκων]. Η εκκλησία […] δόξα χριστιανών αναδείκνυται, άμα και καύχημα. Ει και εάλω η Κωνσταντινούπολις και εδουλώθει, το έθνος ουδαμώς εξερριζώθει»[84].

Ποτάμι χύνονταν τα αίματα των ορθοδόξων Ελλήνων από την «ανεκτική οθωμανική διοίκηση», μας λέει ο Νεκτάριος Ιεροσολύμων. Και βρίσκονται οι Έλληνες μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία στην πιο άθλια και αξιοθρήνητη κατάσταση, ακριβώς διότι δεν δέχονται να αρνηθούν την πίστη τους. Και είναι τόσο φριχτή και ανυπόφορη η ζωή τους, ώστε ακόμη και αν βγάλουν κάποια χρήματα με τον ιδρώτα του προσώπου τους, δεν μπορούν να τα χαρούν ούτε στο ελάχιστο, αφού τους τα παίρνει όλα ο σουλτάνος μέσα από την βαρύτατη φορολογία.

Και είναι το πιο σπουδαίο απ’ όλα είναι πως ο πατριάρχης αναφέρει ξεκάθαρα πως η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε και υποδουλώθηκε σε έναν «άπιστο» και χριστιανομάχο κατακτητή! Γι’ αυτό άλλωστε και οι Έλληνες υφίστανται όλα αυτά τα δεινά, διότι είναι δούλοι των «άπιστων» Τούρκων και όχι συνεταίροι τους. Σκλαβιά είναι η κυριαρχία των «Οθωμανών», όχι «πρότυπη συνύπαρξη»! Σκλαβιά που κάνει τα αίματα των χριστιανών να τρέχουν σαν ποτάμι, και τους ίδιους να ζουν μια πικρή και «μαύρη» ζωή, αφού η βαρύτατη φορολογία των Οθωμανών δεν τους άφηνε ούτε στιγμή να νιώσουν την πιο μικρή χαρά και απόλαυση. Και όμως. Το ελληνικό έθνος, παρά τα όσα υποφέρει και πάσχει, καθόλου δεν ξεριζώθηκε, μας λέει με πολύ συγκίνηση ο πατριάρχης. Και γιατί αυτό; Γιατί το στηρίζει η εκκλησία, η δόξα και το καύχημα των χριστιανών.

Είναι πολύ εντυπωσιακό να ακούμε έναν πατριάρχη να μιλάει το 1660 για Ελληνικό έθνος, 100 ολόκληρα χρόνια πριν τον διαφωτισμό και τα ορλωφικά.

Τον ίδιο αιώνα, περίπου 50 χρόνια πιο πριν, ο μαρτυρικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος Λούκαρης απαντώντας στην κατηγορία των «Λατίνων» σχετικά με την έλλειψη «σοφίας» στους Έλληνες, έγραψε τα παρακάτω για το πρόβλημα του μαρασμού της παιδείας στο ελληνικό γένος:

«Πως η ανατολική εκκλησία και όλον το γένος των Ελλήνων είναι κακά καταστρεμμένον, τούτο δεν το αρνούμεθα. […] Όσον πως δεν έχομεν σοφίαν και μαθήματα, αλήθεια είναι. […] Αν [όμως] είχε βασιλεύσει ο Τούρκος εις την Φραγγίαν δέκα χρόνους, χριστιανούς εκεί δεν [θα] εύρισκες(!). Και εις την Ελλάδα τώρα διακόσιους χρόνους ευρίσκεται. Και κακοπαθούσιν οι άνθρωποι και βασανίζονται δια να στέκουν εις την πίστιν τους, και λάμπει η πίστις του Χριστού. […] Και σεις μου λέγετε πως δεν έχομεν σοφίαν;»[85].

 ========================================

[73]. Μ. Crusius, όπ. παρ. σ. 100. Το ίδιο απόσπασμα από την επιστολή του Σχολάριου (με ελάχιστες διαφορές), βλ. στον πολυτιμότατο τόμο του Κ.Β. Σκουτέρη, Κείμενα του Νέου Ελληνισμού, Εκκλησιαστικαί Εκδόσεις Εθνικής Εκατονπεντηκοταετηρίδος, 3, εν Αθήναις 1971, σσ. 35-36.

[74]. Όπως υποστηρίζει ο Α. Λιάκος «Είχε η Εκκλησία Εθνική Συνείδηση;», εφ. Το ΒΗΜΑ, 25-03-2007.

[75].Ο Θεοδόσιος Ζυγομαλάς ήταν γιος του Ιωάννη Ζυγομαλά, ο οποίος ήταν όχι μόνον πρωτονοτάριος αλλά μέγας ρήτωρ της πατριαρχικής αυλής.

[76]. Όλη η Turcograecia είναι ελεύθερα διαθέσιμη στο internet, στην διεύθυνση http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/crusius1/te01.html.

[77]. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Ι΄, σ. 150. Η μαρτυρία αυτή βρίσκεται στο έργο που εξέδωκε ο François Richard το 1657 στο Παρίσι με τον τίτλο Relation de Ce qui s’est Passé de plus Remarquable a Saint-Erini isle de l’Archipel depuis l’Etablissement des Pères de la Compagnie de Iesus en Icelle. Avec la Declaration de Plusieurs Choses Memorables Touchant le Rit [et] la Creance des Grecs de ce Temps, et Touchant les Feux Sous-terrains, qui Sortirent du Fond de la Mer l’an 1650.

[78]. Πρωτότυπος τίτλος S. Runciman, The Great Church in Captivity, Cambridge 2003 [1968]. Ελλ. μετάφραση: Σ. Ράνσιμαν, Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία, τ. Α΄ και Β΄, Αθήνα 1979.

[79]. S. Runciman, όπ. παρ. σ. 204. Σ. Ράνσιμαν, όπ. παρ. σσ. 390-391.

[80]. S. Runciman, όπ. παρ. σ. 204-205. Σ. Ράνσιμαν, όπ. παρ. σ. 391.

[81]. J. Pinnington, Anglicans and Orthodox, Unity and Subversion, 1559-1725, Leominster 2003, σ. 74.

[82]. S. Runciman, όπ. παρ. σ. 292-293. Σ. Ράνσιμαν, όπ. παρ. σ. 524.

[83]. T. Smith, An Account of the Greek Church, Oxford 1680, σσ. 195-196. Βλ. σχ. J. Pinnington, όπ. παρ. σ. 78.

[84]. Κ.Β. Σκουτέρη, Κείμενα του Νέου Ελληνισμού, Εκκλησιαστικαί Εκδόσεις Εθνικής Εκατονπεντηκοταετηρίδος 3, εν Αθήναις 1971, σσ. 79-80.

[85]. Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη, τ. 2, Αγ. Πετρούπολις 1894, σσ. 513-514. Κ.Β. Σκουτέρη, όπ. παρ. σσ. 63-64.

Συνεχίζεται

 

 Ὅσοι ἀναγνῶστες θὲλουν τὶς προηγούμενες ἀναρτήσεις τοῦ ἄρθρου, μποροῦν νὰ ἀνατρέξουν στὴν ἀναζήτηση τοῦ ἱστολογίου μας!

[Πηγὴ]http://www.antibaro.gr

«Τριβέλι Πᾶνος»