200 χρόνια από τη Μάχη των Δερβενακιων

(Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από ένα μακροσκελές άρθρο που δημοσίευσα τον Ιανουάριο του 1821, στα πλαίσια της 200στης επετείου από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης)

Το 1822 ο Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μαχμούτ Β' αρχίζει ν' αντιλαμβάνεται ότι στην Πελοπόννησο η κατάσταση βρισκόταν εκτός ελέγχου. Είχε μόλις καταστείλει την ανταρσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων (Ιανουάριος 1822) και τώρα είχε όλο το χρόνο ν' ασχοληθεί με την Επανάσταση. Για το σκοπό αυτό δημιούργησε ένα σώμα 30000 ανδρών με επικεφαλής τον Μαχμούτ Πασά Δράμαλη, στον οποίο έδωσε μία και μόνο εντολή : Να καταστείλει την Επανάσταση. Ο Δράμαλης τελείωσε γρήγορα τις προετοιμασίες και αφού διέσχισε τη Θράκη και τη Μακεδονία, βρέθηκε στη Ρούμελη από την οποία πέρασε ατουφέκιστος και κατόπιν μπήκε στην Κόρινθο. Στη συνέχεια προέλασε μέχρι το Άργος.

Εν τω μεταξύ άρχισαν να εμφανίζονται έριδες μεταξύ στρατιωτικών και κυβερνητικών για τα αξιώματα και τις τιμές. Κι ενώ φαινόταν ότι ο εμφύλιος ήταν κοντά, στις αρχές Ιουλίου του 1822 ο Κολοκοτρώνης πήρε γράμμα από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, ο οποίος του έγραφε : Σας στέλνω 30000 Τούρκους για να ομονοήσετε και κάμετε τους ότι μπορέσετε. Ο Γέρος αντιλήφθηκε ότι η Επανάσταση κινδύνευε να χαθεί, σε αντίθεση με τους πολιτικάντιδες που έφυγαν για τους Μύλους και με πλοιάριο πέρασαν στην Ύδρα. Από εκεί έστελναν γραφές μέσω των οποίων κατηγορούσαν τον Κολοκοτρώνη ως υπεύθυνο για τη συμφορά που τους βρήκε. ( Τα αιώνια Ελληνικά δεν τελειώνουν ποτέ !!!)

Ο Κολοκοτρώνης αποφάσισε ν' αντισταθεί. Κατ' αρχήν έβαλε στην άκρη τις κατηγορίες και τα μίση ζητώντας ομόνοια από όλους. Δεύτερον, στρατολόγησε κάθε άνδρα που μπορούσε να πολεμήσει επικαλούμενος κάθε είδους συναίσθημα. Γι' αυτούς που δεν πείθονταν χρησιμοποίησε αγύρτικες μεθόδους, ότι δήθεν οι οιωνοί ήταν ευνοϊκοί και προέβλεπαν την καταστροφή του Δράμαλη. Τρίτον, εφάρμοσε την τακτική της καμένης γης, δηλητηρίασε τα πηγάδια και έκλεισε όλες τις πόσιμες πηγές στο Κεφαλάρι του Άργους, προκειμένου να εξαντλήσει την στρατιά του Δράμαλη. Τέταρτον, έστειλε τον Πλαπούτα στη Νεμέα, για να κλείσει τον μοναδικό δρόμο διαφυγής και έντυσε μουλάρια με κάπες για να φαίνεται πολυπληθής ο στρατός του, κάνοντας παραπλάνηση στους γύρω λόφους. Πέμπτον, έστειλε ένα μικρό σώμα ανδρών στο φρούριο του Άργους προς αντιπερισπασμό και περίμενε την κατάλληλη στιγμή.

Ο περίπατος του Δράμαλη, δεν ήταν τελικά τόσο ευτυχής όσο τον φανταζόταν. Μόλις  βρέθηκε μέσα στο κατακαλόκαιρο στην αργολική πεδιάδα, οι άντρες του άρχισαν να υποφέρουν από την πείνα, τη δίψα και τις κακουχίες. Ο Δράμαλης αφενός μεν δεν είχε προβεί σε αναγνώριση της περιοχής και αφετέρου δεν άκουσε τους στρατηγούς του στην Κόρινθο που του πρότειναν να χωριστεί ο στρατός σε τρία μέρη και να ξεχυθεί στο Μοριά. Είχε την αίσθηση ότι η θέα και μόνο της στρατιάς του θα ήταν αρκετή για να καταστείλει την Επανάσταση. Αυτά τα σημαντικά σφάλματα τακτικής τον οδήγησαν σε μία πονηρή απόφαση. Έστειλε δήθεν γράμμα ότι πάει στην Τριπολιτσά, ενώ στην πραγματικότητα θ΄ αναχωρούσε προς την Κόρινθο για να οργανωθεί. Ο Κολοκοτρώνης το αντιλήφθηκε και συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο, ζητώντας από τους συναγωνιστές του να πιάσουν τα στενά των Δερβενακίων και να τον πολεμήσουν. Η πρόταση του αντιμετωπίστηκε με χλευασμό. Μερικοί τον κατηγόρησαν ακόμη και για λιποταξία ενώπιον του εχθρού. - Έ, λοιπόν, πηγαίνετε εσείς στα Δερβενάκια και μένω εγώ εδώ,  τους λέει οργισμένος ο Γέρος.  Τότε ο  Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης του είπε ότι θυμήθηκε τα χρόνια που ήταν κλέφτης και ότι θέλει να πάρει τα βουνά. Ο Γέρος δεν πτοήθηκε από τα λόγια του. Από σεβασμό δεν του απάντησε και έφυγε για τα Δερβενάκια.

Η στρατιά του Δράμαλη πήρε το δρόμο της επιστροφής. Οι Έλληνες οχύρωσαν τα στενά και περίμεναν να φανεί ο τουρκικός στρατός. Νωρίτερα ο Κολοκοτρώνης σε ένα πύρινο λόγο του τους είχε εμψύχωσε λέγοντας ότι σήμερα γεννηθήκαμε και σήμερα θα πεθάνουμε για την ελευθερία της πατρίδας και τους διαβεβαίωσε για την νίκη τους. Το πρωί της 26ης Ιουλίου 1822 η εμπροσθοφυλακή του Δράμαλη εισήλθε στα Δερβενάκια. Μόλις οι Έλληνες το αντιλήφθηκαν αμέσως έκλεισαν το δρόμο και ζήτησαν από τους Τούρκους να παραδοθούν. Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν πάνω από 1,5 ώρα και όλο εκείνο το διάστημα τα στενά γέμιζαν με στρατιώτες, μουλάρια, γαϊδούρια, και καμήλες σε σημείο που να έχουν γίνει όλα μαζί ένα σώμα και μια ψυχή. Τότε δόθηκε το σύνθημα και Ελληνικός στρατός, που κρυβόταν στα ταμπούρια και τους γύρω λόφους, βγήκε και ξεκίνησε η μάχη. Αμέσως αρχίσαν οι πυροβολισμοί και η σφαγή χωρίς έλεος. Οι Τούρκοι φοβήθηκαν και το μόνο που τους ένοιαζε ήταν να φύγουν μακριά από την παγίδα που τους έστησε ο Κολοκοτρώνης. Γέμισε ο τόπος από κουφάρια. Την επόμενη μέρα οι Τούρκοι επιχείρησαν έξοδο από το Αγιονόρι. Παρόλο που πολέμησαν καλύτερα και φαινόταν ότι θα κέρδιζαν, μια αδέσποτη σφαίρα σημάδεψε τυχαία μια καμήλα με μπαρούτι και ανατινάχθηκαν σχεδόν τα πάντα. Έτσι, από αυτό το τυχαίο περιστατικό οι Έλληνες έγειραν την πλάστιγγα της νίκης προς το μέρος τους. Μετά τη μάχη τα στενά των Δερβενακίων μετονομάστηκαν σε στενά του θανάτου. Ο Δράμαλης μετά βίας σώθηκε και κατόρθωσε να φτάσει στην Κόρινθο. Προσπάθησε να ανασυντάξει τα υπολείμματα του στρατού, αλλά αυτό στάθηκε αδύνατον. Η ήττα στα Δερβενάκια του καταρράκωσε το ηθικό και τον έριξε σε κατάθλιψη, με αποτέλεσμα να πεθάνει στις 26 Οκτωβρίου 1822.

Η μάχη των Δερβενακίων ήταν από τις σπουδαιότερες του Αγώνα αλλά και της Ιστορίας της Ευρώπης. Το ένστικτο του Κολοκοτρώνη αποδείχθηκε αληθινό και η στρατηγική διάνοια του έσωσε την Επανάσταση. Παρόλες τις ύβρεις, τις κατηγορίες και την κοροϊδία των αντιπάλων του ο Κολοκοτρώνης διατήρησε την ψυχραιμία του και τους αγνόησε. Εάν οι συμπολεμιστές του τον είχαν ακολουθήσει, σήμερα θα μιλάγαμε για μία από τις μεγαλύτερες εξολοθρεύσεις στρατού στην Παγκόσμια Ιστορία. Δυστυχώς ο εγωϊσμός, η φιλαυτία, και οι έριδες μεταξύ των οπλαρχηγών θα δημιουργούσαν στα επόμενα χρόνια τριβές και διενέξεις μεταξύ τους σε σημείο που να εγκαταλείψουν τον αγώνα και να στραφούν ό ένας εναντίον του άλλου...