ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ: Ριζουχία (Διάλογος γιά τήν γλῶσσα) - (Μέρος 2ον)

ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ
ΜΕΡΟΣ 2ον

Ἐρώτηση : Εἶπες ὅτι «συνέχεε τάς γλώσσας» κατά τήν πυργοποιΐα τῆς Βαβέλ. Αὐτή ἡ φράση μοῦ θυμίζει τό κοντάκιο τῆς Πεντηκοστῆς. Μοῦ δίνεις μία σύντομη ἑρμηνεία του;

Ἀπάντηση : Ἄς δοῦμε τί λέει τό κοντάκιο τῆς Πεντηκοστῆς : «Ὅτε καταβάς τάς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος˙ ὅτε τοῦ πυρός τάς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε˙ καί συμφώνως δοξάζομεν τό Πανάγιον Πνεῦμα». Ἐλεύθερη ἀπόδοση : «Ὅταν ὁ Ὕψιστος Θεός, κατεβαίνοντας στούς ἀνθρώπους, πού ἔκτιζαν τόν πύργο τῆς Βαβέλ, διένειμε σύγχυση γλωσσῶν, διεχώριζε τά διάφορα ἔθνη. Ὅταν, κατεβαίνοντας πάλι, στούς Ἀποστόλους τοῦ Χριστοῦ κατά τήν ἑορτή τῆς Πεντηκοστῆς, διένειμε τίς γλῶσσες ἐν εἴδει πυρός, ἐκάλεσε ὅλους εἰς ἑνότητα. Ὥστε ὅλοι μαζί συμφώνως δοξάζουμε το Πανάγιο Πνεῦμα».

Βλέπουμε, λοιπόν, νά συμβαίνουν δύο ἐπιφοιτήσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μία, γιά νά διανείμει σύγχυση γλωσσῶν στή Βαβέλ, καί μία, γιά νά καλέσει εἰς ἑνότητα ὅλους τούς ἀνθρώπους, χωρίς νά καταργήσει καμμία γλῶσσα, διατηρώντας τήν σύνταξη, τήν ὀρθογραφία, τό τονικό σύστημα κάθε μιᾶς[1]. Σκοπός τῆς δεύτερης ἐπιφοιτήσεως εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ἑνότητα τῶν πιστῶν ἐν ποικιλίᾳ γλωσσῶν. Ὅλους προσκαλεῖ τό Πανάγιο Πνεῦμα. Δέν βιάζει, δέν στερεῖ τήν ἐλευθερία. Προσφωνεῖ τόν καθένα στή γλῶσσα του. Διανοίγει τούς ὀφθαλμούς τῆς ψυχῆς. Προφητεύει. Χορηγεῖ. Τελειοποιεῖ. Δέν συγχέει πλέον. Διδάσκει τήν σοφία τοῦ Θεοῦ στούς ἀγραμμάτους. Συγκροτεῖ τόν θεσμό ταῆς Ἐκκλησίας. Εἰρηνοποιεῖ.

Ἡ διανομή γλωσσῶν στούς ἀποστόλους τοῦ Χριστοῦ κατά τήν Πεντηκοστή δέν καταργεῖ τήν ἑνότητα τῆς πίστεως. Οὔτε ἐμποδίζει τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ ἀπό τά διάφορα ἔθνη. Μᾶλλον τήν ἐνισχύει. Ἰσχύει, ὅπως πάντα, μέσα στήν Ἐκκλησία ἡ πρόσληψη, ἡ θεραπεία, ὁ ἐξαγιασμός τοῦ λόγου, τῆς γλώσσης καί τοῦ ἔθνους.

Ἐρώτηση : Ποιό ρόλο καθόρισε τό Πανάγιο Πνεῦμα κατά τήν πορεία τῆς ἱστορίας γιά τήν ἑλληνική γλῶσσα, πού εἰδικά μ' ἐνδιαφέρει;

Ἀπάντηση : Ἡ θεία οἰκονομία ἐχρησιμοποίησε τόν ἑλληνικό λόγο στήν Παλαιά καί Καινή Διαθήκη. Ἄλλωστε, μέ τήν ἐξάπλωση τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ σ' ὅλη τήν γνωστή κατά τούς ἑλληνιστικούς χρόνους καί τήν ρωμαϊκή κυριαρχία οἰκουμένη, ἡ ἑλληνική γλῶσσα κυριαρχοῦσε πνευματικά. Ἔτσι, ἡ κοινή γλώσσα τῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας ὑπηρέτησε ἕναν κοινό σκοπό : τήν ἐξάπλωση τῆς πίστεως καί τόν εὐαγγελισμό τῶν ἐθνῶν. Ἀπό ἐκεῖ ὁ ἄνθρωπος ὁδηγεῖται πρός τήν θέωση, ἡ ὁποία ἐπαναφέρει ὡς κοινή γλῶσσα συνεννοήσεως τήν σιωπή.

Ἐρώτηση : Φθάσαμε πάλι στήν γλώσσα τῆς σιωπῆς. Πές μου τί εἶναι γλῶσσα; Θέλω νά καταλάβω τήν σχέση πού ἔχει μέ τήν σιωπή.

Ἀπάντηση : Θά μπορούσαμε νά ἰσχυρισθοῦμε πώς ὁποιαδήποτε γλῶσσα εἶναι ἕνας συμβατικός κανονισμός, ἕνας νόμος, ὁ ὁποῖος, ἄν τηρεῖται πιστά κατά τό πνεῦμα καί τό γράμμα, εἶναι δυνατόν νά ἀρθεῖ διά τῆς ὑπερβάσεως καί τῆς ἁγιότητος, ὄχι τῆς καταστροφῆς τῶν στοιχείων, πού τόν ἀποτελοῦν. Ὅπως ἀκριβῶς ὁ Νόμος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι παιδαγωγός εἰς Χριστόν, ὅπως διά τοῦ Νόμου ἔρχεται ἡ ἐπίγνωση τῆς ἁμαρτίας, ἡ αὐτογνωσία[2], ἔτσι καί ὁ Νόμος τῆς γλώσσης. Μᾶς ὁδηγεῖ ὡς ἕνα σημεῖο. Πιό πέρα δέν μπορεῖ νά προχωρήσει. Τά ὅρια τῆς ἀνθρωπίνης γλώσσης φθάνουν ἐκεῖ, ὅπου ἀρχίζει ἡ γλώσσα τῆς σιωπῆς. Καί τά ὅρια τῆς γλώσσης τῆς σιωπῆς φθάνουν ἐκεῖ, ὅπου ἀρχίζει ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ, ὁ Λόγος Του.

Ἐρώτηση : Ἑπομένως, ὁ Νόμος τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης εἶναι ἕνας συμβατικός κανονισμός, πού, ἄν τηρῆται πιστά ἀπό τούς μετέχοντες στήν ἑλληνική παιδεία, εἶναι δυνατόν νά ἀρθεῖ διά τῆς ὑπερβάσεως καί τῆς ἁγιότητος καί ὄχι τῆς καταστροφῆς τῶν στοιχείων, πού τό ἀποτελοῦν. Ἔτσι δέν εἶναι; Τότε, ποιό Νόμο τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης νά τηρήσουμε; Τῆς καθαρευούσης ἤ τῆς δημοτικῆς; Ποιά εἶναι ἡ σωστή ἑλληνική γλῶσσα ἀπό τίς δύο;

Ἀπάντηση : Θά δώσουμε τόν λόγο στούς ἱδρυτές τοῦ Ἑλληνικοῦ Γλωσσικοῦ Ὁμίλου, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶναι καί ὁ νομπελίστας ποιητής μας Ὀδυσσέας Ἐλύτης :

«Γιά μᾶς δέν ὑπάρχει τό δίλημμα, δημοτική - καθαρεύουσα, ὑπάρχει ἡ ἑνιαία ἑλληνική γλῶσσα, πολυδιάστατη στή σύγχρονή της ἀνάπτυξη, τό πιό πολύτιμο ἀγαθό τοῦ λαοῦ μας, τό πιό ἀξιόλογο προϊόν ἐξαγωγῆς τοῦ τόπου μας στόν διεθνῆ χῶρο… Ἡ ἑλληνική (γλῶσσα) δέν εἶναι «κλασσική» γιά τήν ἀρχαία της περίοδο μόνο, ἀλλά καί ἡ κλασσική γλῶσσα τῆς χριστιανικῆς ἐποχῆς».

Βλέπεις ἐδῶ πόσο διαφορετικά ἀντιμετωπίζουν οἱ νουνεχεῖς γλωσσολόγοι, φιλόλογοι καί λογοτέχνες τό θέμα καθαρευούσης καί δημοτικῆς ἀπό ὅ,τι οἱ λοιποί παλαιοί καί νέοι συνάδελφοί τους τά τελευταῖα 200 χρόνια στήν Ἑλλάδα;

Κατά τούς τελευταίους 2 αἰῶνες στήν Ἑλλάδα ἐν ὀνόματι τῆς ἐλευθερίας, τῆς ψευτοπροόδου, τῆς μορφωτικῆς ἐπαναστάσεως, τοῦ στείρου λογιωτατισμοῦ, τῆς ἀρχαιολατρείας, τῆς διανοητικῆς δηλαδή ἀναπτύξεως χωρίς παράλληλη καρδιακή ἐνασχόληση, ὑπερετόνιζαν ἤ ὑποτόνιζαν τόν Νόμο τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. Ἔτσι, ἐδημιούργησαν διχασμό πνευματικό, ἐσωτερικό, ἐκπαιδευτικό, πολιτιστικό, πολιτικό, ἐπιστημονικό, ἐθνικό. Ἀναφέρομαι στήν Καθαρεύουσα καί τήν Δημοτική, ὅπως αὐτές ἐξεφράστηκαν ἀπό τούς εὐρωπαιόφρονες λογοτέχνες καί διαφωτιστές Κοραῆ καί Ψυχάρη, Ἀλ. Σοῦτσο καί Σολωμό. Διέκοψαν οἱ διδάσκαλοι αὐτοί τήν πνευματική πορεία τοῦ ἑλληνορθόδοξου λαοῦ, κατασκευάζοντας δική του γλῶσσα ὁ καθένας. Ἔκαναν τό ἐγωϊστικό τους θέλημα. Ἔτσι, μᾶς μετέδωσαν δύο ἐν ἀχρηστίᾳ συστήματα γραφῆς καί ὁμιλίας[3].

Ἐρώτηση : Ποιές εἶναι οἱ συνέπειες τῆς διγλωσσίας αὐτῆς;

Ἀπάντηση : Τά ἀποτελέσματα τῆς διγλωσσίας καθαρευούσης καί δημοτικῆς κατά τούς τελευταίους δύο αἰῶνες εἶναι τραγικά : Ἀρχαιολατρεία, ἀπολυτοποίηση τῆς γλώσσης ὡς θεᾶς, ἔξαψη φανατισμοῦ, πολιτική ἐκμετάλλευση, παιδευτική ἀμεριμνία, μείωση τῆς πνευματικότητος, ἀλλοίωση τῶν ἠθῶν καί τῶν ἐθίμων τοῦ λαοῦ, ἀποπροσανατολισμός τῶν Νεοελλήνων καί συγκρότηση τοῦ νέου ἑλληνικοῦ κράτους κατά τά δυτικά, συντηρητικά ἤ προοδευτικά πρότυπα, θανατηφόρα ὡς ἐπί τό πλεῖστον γιά τόν τόπο μας.

Ἐρώτηση : Ὥστε τόσα κακά ἔφερε ἡ διγλωσσία; Καί τώρα τί νά κάνουμε; Πῶς θά ἐπανέλθουμε στήν πρότερή μας κατάσταση; Τί χαρακτηριστικά ἤ προνόμια, ἄν θέλεις, ὑπάρχουν στήν ἑλληνική γλῶσσα, ὥστε νά στηριχθοῦμε σ' αὐτά;

Ἀπάντηση : Δέν εἶναι τοῦ παρόντος νά συγγράψουμε εἰδική ἀνάλυση φιλολογική. Ὅμως, θά θέλαμε νά ὑπογραμμίσουμε ἕνα πράγμα. Ὅτι  ἡ ἑλληνική γλῶσσα παραμένει ζωντανή 3000 χρόνια περίπου, παρ' ὅλες τίς γνωστές ἤ ἄγνωστες περιπέτειές της μέσα στήν ἱστορία. Γιατί; 

α) Διότι, ἐθέλησε ὁ Θεός νά γνωστοποιηθοῦν οἱ ἀλήθειές Του μέ τό μέσο αὐτό, τό ὁποῖο συγκεντρώνει ὅλα τά χαρίσματα ὅλων τῶν γλωσσῶν, ἀκόμη καί τῆς σιωπῆς. Εἶναι ἡ μόνη γλῶσσα, ἡ ὁποία, σιωπώντας τά πολλά, ἐκφράζεται γι' αὐτά μέ λίγα. «Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τό εὖ, ἀλλ' ἐν τῷ εὖ τό πολύ». Αὐτός εἶναι ὁ ὁρισμός «τῆς Ἑλλάδος γλώσσης». 

Τά δέ χαρίσματά της εἶναι : πλαστικότητα, ἁπλότητα, ἀκρίβεια, συντομία, σαφήνεια, μουσικότητα[4], ποικιλία, ζωντάνια, δύναμη, ἐκφραστικότητα, συμμετρία συμφώνων καί φωνηέντων, ὡραιότητα, καθαρότητα, λειτουργικότητα. Δέν οὐσιαστικοποιεῖ τά ρήματα[5]. Δέν συμβολίζει κάτι ἄλλο, ἐκτός ἀπ' αὐτό τό ὁποῖο εἶναι. Ὁ τύπος ἐκφράζει τήν οὐσία. Καί τά δύο εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένα.

β) Διότι, ἡ ἑλληνική γλῶσσα χαριτώθηκε μέσα στήν Ὀρθοδοξία, ἀποβάλλοντας τόν θάνατο, τήν ἁμαρτία καί τήν εἰδωλομανία. Ἔτσι, ἔγινε θά λέγαμε «ὑπηρέτης Χριστοῦ, δοῦλος ἀπελεύθερος, διάκονος τῶν ἀρρήτων του Κυρίου Μυστηρίων»˙ καί

 

γ) Ποτέ κατά τήν ἱστορική της ἐξέλιξη δέν ἐπεβλήθη δυναστικά στούς λαούς, μέ τούς ὁποίους ἦλθε σέ ἐπαφή, ἀλλά ἀντίθετα : Παρατηρήθηκε ὅτι οἱ λαοί αὐτοί ἐβίαζαν τόν ἑαυτό τους νά ἐξελληνισθοῦν, γεγονός τό ὁποῖο μέχρι σήμερα παρατηρεῖται. Ἄλλωστε, τά θεμελιώδη στοιχεῖα τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς γλώσσης του ἀπετέλεσαν βασικό μέρος τῶν συγχρόνων ἀνεπτυγμένων ἤ ὑπό ἀνάπτυξη λαῶν[6]. Ὁ Σλαυϊκός πολιτισμός εἶναι ἕνα ἁπτό, ὀφθαλμοφανές παράδειγμα.

---

[1] Ἡ ἑλληνική γραφή εἶναι μεγαλογράμματος καί μικρογράμματος. Ὄποιος θέλει, ἄς χρησιμοποιήσει τήν γραφή, πού τοῦ ἀρέσει. Ἡ μεγαλογράμματος γραφή δέ συνδυάζεται μέ τονικά συστήματα, παλαιά ἤ νέα. Προσφέρεται ὡς λύση οἰκονομική.

[2] ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΨΑΝΗΣ, Ἡ ποιμαντική διακονία κατά τούς ἱερούς κανόνας, Πειραιεύς 1976, σσ. 19-33.

[3] ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, «Γλῶσσα καί κοινωνία», ἐν Ἅπαντα, τομ. Δ΄, ἔκδ. Κουτσουμποῦ, Ἀθήνα, σσ. 450-459. Σχ. βλ. καί PHILLIP SHERRARD, Δοκίμια γιά τόν Νέο Ἑλληνισμό, Ἀθήνα 1971, σσ. 78-141, ΣΤΕΛΙΟΣ ΡΑΜΦΟΣ, Ἡ πολιτεία τοῦ Νέου Θεολόγου, ἔκδ. Κέδρος, Ἀθήνα 1981, σ. 122 κ. ἑξ.

[4] ΣΤΕΛΙΟΣ ΡΑΜΦΟΣ, ἔνθ’ἀνωτ., σσ. 127-130.

[5] Τοῦ ἰδίου, Γλῶσσα καί Παράδοση, Ἀθήνα 1980, σσ. 11-22.

[6] Ἐνδεικτικά ἀναφέρουμε πώς ὁ Τζέφερσον, πρωτοστάτης τῆς ἐλευθερίας τῶν Η.Π.Α., προέτεινε στήν τότε Συντακτική Γερουσία τήν καθιέρωση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ὡς ἐπισήμου γλώσσης τῶν Η.Π.Α. Ἡ πρόταση ἀπορρίφθηκε μέ διαφορά μιᾶς ψήφου, ἡ ὁποία ἀγοράστηκε.

Συνεχίζεται

(Παρακάτω ὁ σύνδεσμος τῆς προηγούμενης ἀνάρτησης) 

ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ: Ριζουχία (Διάλογος γιά τήν γλῶσσα) - (Μέρος 1ον) 

https://odysseiatv.blogspot.gr/2018/02/1_7.html  

 «Τριβέλι Πᾶνος»