Επετειακή σειρά άρθρων για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση - Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770-1843) - Η ψυχή του '21 (Μέρος Δ' - Ο Εμφύλιος Πόλεμος και η επέλαση του Ιμπραήμ)

 

 

Το 1823 ήταν μία περίεργη χρονιά για τον Αγώνα. Η Επανάσταση, αν και είχε εδραιωθεί στην Πελοπόννησο και στη Ρούμελη, φαινόταν ότι κάτι την εμπόδιζε για συνεχίσει η μεταλαμπάδευση της και στην υπόλοιπη σκλαβωμένη Ελλάδα. Η τελευταία μεγάλη επιτυχία των αγωνιστών ήταν η κατάκτηση του Παλαμηδίου στις 30 Νοεμβρίου 1822. Ο λόγος για τον οποίο η Επανάσταση όχι μόνο δεν προχώρησε, αλλά κινδύνεψε να χαθεί ήταν η διχόνοια που εμφανίστηκε μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών.

Στις 2 Ιουνίου 1823 η τότε κυβέρνηση Κουντουριώτη εξουσιοδότησε τους Ανδρέα Λόντο, Ιωάννη Ορλάντο και Ανδρέα Λουριώτη προκειμένου να μεταβούν στο Λονδίνο για να συνάψουν ένα δάνειο. Η οικονομική κατάσταση ήταν τόσο τραγική που η επιτροπή εξαιτίας της έλλειψης των απαραίτητων πόρων καθυστέρησε το ταξίδι της κατά έξι μήνες. Τελικά στις 26 Ιανουαρίου 1824 τα μέλη της επιτροπής έφθασαν στο Λονδίνο και ύστερα από μακροσκελείς διαπραγματεύσεις που κράτησαν μέχρι το Φεβρουάριο κατόρθωσαν να δανειστούν το ποσό των 800.000 λιρών από τον οίκο Λόφναν. Το δάνειο είχε διάρκεια αποπληρωμής 36 χρόνια, τόκους 5%, προμήθεια 3% και ασφάλιστρα 1,5%. Ως καπάρο η επιτροπή έβαλε ενέχυρο όλα τα δημόσια κτήματα και τα δημόσια έσοδα (!!!). Δυστυχώς η ρεμούλα και η κλοπή έχει αιώνες ιστορίας σε αυτό τον τόπο. Από τις 800.000 λίρες, έφθασαν στην Ελλάδα μόλις οι 298.000. Τα υπόλοιπα παρακρατήθηκαν ως προμήθεια, τοκοχρεολύσια, προκαταβολή τόκων για δύο χρόνια και άλλες προμήθειες. Το ληστρικό αυτό πρώτο δάνειο ήταν η αιτία για το ξεκίνημα του πρώτου εμφυλίου πολέμου. Μόλις οι λίρες ήρθαν στην Ελλάδα άρχισαν οι συγκρούσεις για το ποιος θα τις πρωτοπάρει. Οι Έλληνες χωρίστηκαν σε δύο στρατόπεδα. Στην μία πλευρά ήταν επικεφαλής ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο οποίος εκπροσωπούσε τους πολιτικούς και στην άλλη ο Κολοκοτρώνης που ήταν ο αρχηγός των στρατιωτικών. Αποτέλεσμα αυτών των συγκρούσεων ήταν η κατασπατάληση των χρημάτων και ούτε μία λίρα να μην καταλήξει στο δημόσιο ταμείο. Κι όμως, αντί οι πρόγονοι μας να μάθουν από τα λάθη τους αποφάσισαν να τεντώσουν κι άλλο το σκοινί. Στις 31 Ιουλίου 1824 η κυβέρνηση αποφασίζει εκ νέου τη σύναψη ενός νέου δανείου ύψους 2.000.000 λιρών με τον οίκο Ρικάρντο. Ο Ορλάνδος και ο Λουριώτης ήταν η επιτροπή που διαπραγματεύτηκε και όπως και στο πρώτο δάνειο δόθηκαν οι ίδιες εγγυήσεις. Το ποσό που κατέφθασε στην Ελλάδα ήταν μόλις 816.000 λίρες, (ούτε καν το 50%) και τα υπόλοιπα παρακρατήθηκαν για τις προαναφερθείσες αιτίες. Η βασική διαφορά αυτού του δανείου ήταν ότι την διαχείριση ανέλαβαν Άγγλοι τραπεζίτες και όχι η κυβέρνηση. Και αυτό το δάνειο υπήρξε η αιτία για το ξέσπασμα του δεύτερου εμφυλίου πολέμου μιας και τα λεφτά ήταν μπόλικα, ενώ οι δικαιούχοι ελάχιστοι.

Στο διάστημα αυτών των δύο ετών ο Γέρος του Μοριά προσπάθησε με κάθε τρόπο ν' αποφύγει την εμφύλια σύγκρουση, παρόλο που οι επιθέσεις προς το πρόσωπο του δεν είχε τελειωμό. Ο Πετρόμπεης αρνήθηκε να του αναγνωρίσει την αρχιστρατηγία και καπηλεύτηκε αυτό τον τίτλο για τον εαυτό του. Στη διάρκεια των εμφυλίων κινδύνεψε να δολοφονηθεί από τους αντιπάλους του που επιζητούσαν με κάθε τρόπο το κεφάλι του. Σαν να μην έφταναν αυτά, το 1824 έξω από το Ναύπλιο ένα Βουλγαρικό απόσπασμα ,που πολεμούσε στο πλευρό των πολιτικών, στήνει ενέδρα στον πρωτότοκο του γιό τον Πάνο και τον δολοφονεί. Ο Γέρος όταν το έμαθε έφθασε στα όρια της παράνοιας. Είχε χάσει τη γυναίκα του από ασθένεια λίγο πριν την έναρξη της Επανάστασης και τώρα με δόλιο τρόπο είχε χαθεί ένα από τα παιδιά του. Το πλήγμα ήταν βαρύ, ο ίδιος δεν είχε την ψυχική δύναμη να πάει στην κηδεία και οι συναγωνιστές του τον παραγκώνισαν. Ο Κωλέττης εκμεταλλεύτηκε αυτό το γεγονός και κατέβασε Ρουμελιώτικα και Θεσσαλικά στρατεύματα, τα όποια σάρωσαν τα στρατεύματα του. Ο Γέρος μην αντέχοντας να βλέπει το οικτρό θέαμα του αλληλοσπαραγμού αποσύρθηκε στη Στεμνίτσα και κατόπιν παραδόθηκε. Στη συνέχεια φυλακίστηκε στην Ύδρα στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία μαζί με τον Δεληγιάννη, το Μητροπέτροβα και άλλους αγωνιστές.

Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι διαπιστώνοντας ότι ο Δράμαλης απέτυχε, σχεδίασαν την αντεπίθεση τους. Ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β' ζήτησε τη βοήθεια του σουλτάνου της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Ο Μεχμέτ συμφώνησε ν' αποστείλει στρατό ο οποίος είχε εκπαιδευτεί από Γάλλους αξιωματικούς του Ναπολέοντα με αρχηγό τον θετό του γιο Ιμπραήμ πασά. Σε αντάλλαγμα θα έπαιρνε την Κρήτη και την Κύπρο. Μόλις ο Μεχμέτ άκουσε ότι οι Έλληνες τρωγόντουσαν για τα αξιώματα και τα χρήματα, ενώ ο Κολοκοτρώνης βρισκόταν στη φυλακή είπε χαρακτηριστικά : Εφ΄οσον ο Προφήτης τύφλωσε τους ραγιάδες και έβαλαν τον Κολοκοτρώνη φυλακή, τότε κρατάω το Μοριά στα χέρια μου όπως το φλιτζάνι με τον καφέ.

Ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1825 στην Μεθώνη, χωρίς κανένας να του αντισταθεί. Άμεσα καταλαμβάνει την Κορώνη, πολιορκεί το Ναβαρίνο και προελαύνει προς το εσωτερικό της Πελοποννήσου. Στην πρώτη μάχη που έγινε στο Κρεμμύδι, τα επαναστατικά στρατεύματα σαρώθηκαν. Στις 20 Μάϊου 1825 ο Παπαφλέσσας προσπάθησε να τον νικήσει, αλλά έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο Μανιάκι. Η κυβέρνηση βλέποντας ότι η φλόγα της Επανάστασης να κινδυνεύει να σβήσει και μπροστά στην λαϊκή κατακραυγή αποφασίζει ν' αποφυλακίσει τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους αγωνιστές, προκειμένου να αντισταθούν εναντίον του Ιμπραήμ. Ο Γέρος για χάρη της πατρίδας βάζει στην άκρη όλο το μένος και το μίσος που δέχτηκε από τους αντιπάλους του. Χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια του όταν αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο : Τώρα που ερχόμουν έριξα όλες μου τις πίκρες μου στη θάλασσα. Σας προτείνω να κάνετε το ίδιο για να πολεμήσουμε τον Ιμπραήμ.

Ο Κολοκοτρώνης ανασύνταξε τον κατεστραμμένο στράτευμα και ξεκίνησε την αντεπίθεση. Γρήγορα κατάλαβε ότι ο Ιμπραήμ διαθέτει πειθαρχημένο και συγκροτημένο στρατό και ότι δύσκολα θα επικρατούσε εναντίον του σε μία μάχη εκ του συστάδην. Τότε άλλαξε τακτική και ξεκίνησε τον κλεφτοπόλεμο. Έστηνε ενέδρες στον Ιμπραήμ, τον χτυπούσε και αμέσως έφευγε. Ο Ιμπραήμ το κατάλαβε και απάντησε με την τακτική της καμένης γης, σφάζοντας αμάχους, πυρπολώντας χωριά και στέλνοντας αιχμαλώτους στα σκλαβοπάζαρα. Βλέποντας ο Κολοκοτρώνης τα αίσχη που διέπραττε του έστειλε επιστολή : Αυτό όπου μας φοβερίζεις, να μας κόψεις και κάψεις τα καρποφόρα δένδρα μας δεν είναι της πολεμικής εργον (...) όχι τα κλαριά να μας κόψεις, όχι τα δένδρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, μόνο πέτρα πάνω στην πέτρα να μη μείνει, ημείς δεν προσκυνούμε. (..) Ο Ιμπραήμ τον προκάλεσε σε μάχη εκ του συστάδην. Ο Γέρος του απάντησε να πάρει 500 δικούς του και ο ίδιος με 500 και να πολεμήσουν. Αν πάλι δεν ήθελε κάτι τέτοιο τον προκαλούσε σε μονομαχία με τα σπαθιά τους. Φυσικά Ιμπραήμ δεν απάντησε...

Διαπιστώνοντας ότι ο Μοριάς δεν γονατίζει εύκολα ο Ιμπράημ σκέφτηκε να αλλάξει συμπεριφορά. Έμπαινε μέσα στα χωριά έδινε συγχωροχάρτια στους χωρικούς και τους ζητούσε να τον προσκυνήσουν με την υπόσχεση ότι δεν θα τους πειράξει. Ο Κολοκοτρώνης μόλις το έμαθε θύμωσε απάντησε με το περίφημο "Τσεκούρι και Φωτιά στους προσκυνημένους" Όταν έφευγε ο Ιμπραήμ, ήταν η σειρά του να μπει στα χωριά, να βρει τους προσκυνημένους, να τους εκτελέσει και στη συνέχεια να τους κρεμάσει σε δημόσια θέα έχοντας μια ταμπέλα από κάτω που έγραφε "Προδότες της πατρίδας" Χαρακτηριστικό παράδειγμα προσκυνημένου ανδρός υπήρξε ο Νενέκος, ο οποίος ενώ βρήκε κατά τύχη ξαρμάτωτο τον Ιμπραήμ, όχι μόνο δεν τον σκότωσε αλλά τον υπέθαλψε κιόλας. Ο Κολοκοτρώνης δεν του το συγχώρησε ποτέ και στα χρόνια του Καποδίστρια υπέγραψε τη θανατική του καταδίκη.

Για 2,5 περίπου χρόνια ο Κολοκοτρώνης πολεμούσε τον Ιμπραήμ μέρα και νύκτα, χωρίς να λογαριάζει κούραση και κόπο. Ο ίδιος αναφέρει στα απομνημονεύματα του ότι από την υπερβολική ιππασία μούδιασαν τ' αχαμνά του και δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος. Στις 8 Οκτωβρίου 1827 και ύστερα από την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία - Γαλλία - Ρωσία) ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος συνετρίβη στο Ναβαρίνο. Τον Σεπτέμβριο του 1828 ο Ιμπραήμ, αφού είχε διαλύσει τα πάντα στο πέρασμα του, εγκατέλειψε οριστικά την Ελλάδα. Ένα μήνα αργότερα κατέφθασε στην Ελλάδα ο πρώτος Κυβερνήτης της, ο Ιωάννης Καποδίστριας. Διαφαινόταν ότι η Ελλάδα θα γινόταν ανεξάρτητο κράτος και ύστερα από 7 χρόνια αγώνων θα ηρεμούσε. Δυστυχώς η μοίρα είχε εντελώς διαφορετική άποψη...

(Συνεχίζεται)