Μανούηλ Α' Κομνηνός (1143 μ.Χ. - 1180 μ.Χ.) - Η συντριβή στο Μυριοκέφαλο (1176 μ.Χ.) (Μέρος Β')

Ορισμένοι εθνικιστές στην Τουρκία υποστηρίζουν ότι αν η μάχη στο Ματζικέρτ το 1071 μ.Χ. άνοιξε την όρεξη των Σελτζούκων για να μπουν στη Μικρά Ασία, τότε η νίκη τους στο Μυριοκέφαλο το 1176 μ.Χ. ήταν εκείνη που τους χάρισε την Ανατολία ως πραγματική τους πατρίδα. Πράγματι, μετά την ήττα στο Μυριοκέφαλο οι Βυζαντινοί συνειδητοποίησαν, ότι τους αδύνατον να διώξουν τους Σελτζούκους από τη Μικρά Ασία και να τους στείλουν πίσω στα βάθη του Ιράν από τα οποία είχαν προέλθει. Η μάχη αυτή ήταν πολύ σημαντική γιατί σηματοδοτεί το τέλος της ανάμειξης των Βυζαντινών αυτοκρατόρων στα γεγονότα της Μικράς Ασίας, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής καθώς και στην Ιερουσαλήμ. Για να καταλάβουμε όμως πως ο Μανουήλ κατέληξε στο ν' απολέσει την κυριότερη περιοχή της αυτοκρατορίας, επιβάλλεται να πάμε πίσω στο 1171 μ.Χ., έτος όπου άρχισαν να διαδραματίζονται μία σειρά από δρώμενα που επηρέασαν κατά πολύ το αποτέλεσμα της μάχης.

Το 1171 μ.Χ. ο Μανουήλ προχώρησε σε αφαίρεση των προνομίων που είχε παραχωρήσει ο παππούς του Αλέξιος στους Βενετούς, δίνοντας τα στους Πιζάνους, τους Γενοβέζους και τους Αμαλφίτες, οι οποίοι ήταν εχθροί τους. Όταν η Γενοβέζικη συνοικία της Κων/πολης καταστράφηκε, ο Μανουήλ φόρτωσε την ευθύνη στους Βενετούς και μια διάταγμα κατίσχυσε το στόλο και τις περιουσίες τους. Μόλις ο δόγης της Βενετίας Βιτάλε Β΄ Μικιέλ έμαθε τα συμβάντα, απέστειλε 120 γαλέρες έξω από Βόσπορο για να πολιορκήσουν την Κων/πολη. Ο Μανουήλ δεν δέχτηκε την αντιπροσωπεία και με τέχνασμα έστειλε τους απεσταλμένους στη Χίο, όπου και παρέμειναν μέχρι να φύγει ο χειμώνας. Την ίδια εποχή μία επιδημία πανώλης σκότωσε μεγάλο μέρος των Βενετών με συνέπεια η εκστρατεία να καταλήξει σε παταγώδη αποτυχία, με τους τελευταίους να γυρίζουν άπραγοι πίσω στη Βενετία. Το όλο σκηνικό ψύχρανε περισσότερο τις ήδη τεταμένες σχέσεις Βυζαντινών - Δυτικών, οι οποίες από τότε χαρακτηρίστηκαν από εχθρικές έως και μισητές. 

Όλο αυτό το διάστημα στη Μικρά Ασία, οι Σελτζούκοι δεν έπραξαν κάτι το ιδιαίτερο, μιας και οι επιτυχίες των δύο πρώτων Κομνηνών, τους ανάγκασαν να τηρήσουν αμυντική στάση. Όταν έγινε σουλτάνος ο Κιλίτζ Αρσλαν Β' (1113 μ.Χ. - 1192 μ.Χ.), η θέση τους άρχιζε σταδιακά ν' αλλάζει. Όσο ο Μανουήλ απασχολούσε το στρατό του σε μάχες ήσσονος σημασίας σε Ιταλία και Αίγυπτο, τόσο ο Κιλίτζ μέρα με τη μέρα ενισχυόταν. Το 1173 μ.Χ. κι ενώ ο Μανουήλ επέστρεφε από εκστρατεία στη Συρία, ο Κιλίτζ του επιτέθηκε. Ο στρατηγός Ιωάννης Κοντοστέφανος, ανιψιός του Μανουήλ, νίκησε τους Σελτζούκους και ανάγκασε τον Κιλίτζ να μεταβεί στην Κων/πολη. Ο σουλτάνος δήλωσε υποταγή και υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, με τον όρο ότι η αυτοκρατορία θα κατέβαλε χρήματα στους Σελτζούκους και αυτοί θα αναλάμβαναν ν' απωθήσουν τις εχθρικές φυλές στα σύνορα της Ανατολίας. Η συμφωνία διατηρήθηκε μέχρι το 1175 μ.Χ., χρονιά κατά την οποία ο Κιλίτζ αρνήθηκε να παραδώσει στο Μανουήλ τα εδάφη που είχε καταλάβει από τους Δανισμενδιδες και οι δύο πλευρές ήρθαν σε ρήξη. Ο Μανουήλ αντιλήφθηκε ότι τα χρήματα δεν μπορούσαν να του αγοράσουν άλλο χρόνο και αποφάσισε να επιτεθεί εναντίον των Σελτζούκων για να τελειώνει μια και καλή μαζί τους. Δυστυχώς ο εγωισμός του, η αλαζονεία του και η υποτίμηση του αντιπάλου του θα του κοστίσουν το μεγαλύτερο λάθος της βασιλείας του.

Ο Μανουήλ ξεκίνησε τις προετοιμασίες στις αρχές του 1176 μ.Χ. και το καλοκαίρι του ίδιου έτους κατευθύνθηκε προς το Ικόνιο, την έδρα των Σελτζούκων. Ο Κιλιτζ πληροφορήθηκε τις κινήσεις του και αποφάσισε να προκαλέσει φθορά στο στρατό του Μανουήλ, πολύ πριν την διεξαγωγή της μάχης. Έβαλε φωτιά σε όλες τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις και δηλητηρίασε όλες τις πηγές ρίχνοντας πτώματα ζώων, με συνέπεια μεγάλο κομμάτι του βυζαντινού στρατού να προσβληθεί από δυσεντερία. Ο Μανουήλ έβλεπε τους άνδρες του να υποφέρουν αλλά αποφάσισε να συνεχίσει την εκστρατεία, αγνοώντας τις συμβουλές των στρατηγών του. Ήθελε πάση θυσία να διώξει τους Σελτζούκους από τη Μικρά Ασία. 

Στις 17 Σεπτεμβρίου 1176 μ.Χ. ο βυζαντινός στρατός έφθασε έξω από τα στενά του Μυριοκεφάλου, κοντά στην πόλη Λαοδίκεια της Φρυγίας. Ο Μανουήλ αν και γνώριζε ότι πολεμούσε σε άγνωστο έδαφος αποφάσισε να μπει τα στενά, χωρίς πρώτα να προβεί σε ανίχνευση της περιοχής, διαπράττοντας ένα σημαντικό λάθος τακτικής. Την στιγμή που ο στρατός εισερχόταν στο πέρασμα, Σελτζούκοι τοξότες και βαριά οπλισμένοι στρατιώτες που είχαν καταλάβει στρατηγικές θέσεις στα υψώματα, επιτέθηκαν εναντίον του. Ήταν μία κλασική περίπτωση ενέδρας που κατέληξε σε μεγάλη σφαγή. Μάλιστα το μεσημέρι της ίδιας μέρας σηκώθηκε μία τρομερή αμμοθύελλα που σκοτείνιασε την ήλιο, ελαττώνοντας την ορατότητα σε σημείο που οι δύο στρατοί να μην διακρίνουν ο ένας τον άλλο, με αποτέλεσμα ν' αλληλοσκοτώνονται. Το απόγευμα που κόπασε ο άνεμος, διαφάνηκε ότι οι Σελτζούκοι θα ήταν νικητές. Το ηθικό των Βυζαντινών καταρρακώθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι περισσότεροι λιποτάκτησαν εγκαταλείποντας οπλισμό, τραυματίες και νεκρούς στη μέση του πουθενά. Η εικόνα του πεδίου της μάχης ήταν σοκαριστική. Ο Μανουήλ σώθηκε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή και βλέποντας την πανωλεθρία που υπέστη ο στρατός έχασε τον αυτοέλεγχο του, την ψυχραιμία του, και από εκείνη τη μέρα έγινε διαφορετικός. Συνέπεια όλων αυτών ήταν να προστεθούν πολλές ρυτίδες στο πρόσωπο του και να πέσει σε κατάθλιψη, η οποία τον οδήγησε στο θάνατο τέσσερα χρόνια αργότερα (1180 μ.Χ.).

Το Μυριοκέφαλο είχε περισσότερο ψυχολογικό, παρά στρατιωτικό αντίκτυπο, αφού οι Βυζαντινοί θέλοντας και μη αποδέχτηκαν τη μόνιμη παρουσία των Σελτζούκων στην Μικρά Ασία. Παρόλο που μετά το Μυριοκέφαλο ο Μανουήλ ανασυγκρότησε το στρατό του και νίκησε τους Τούρκους κοντά στο ποταμό Μαίανδρο εντούτοις όταν απεβίωσε, ο Κιλιτζ επέκτεινε σημαντικά τα εδάφη του εις βάρος της αυτοκρατορίας.

Ο Μανουήλ Α' Κομνηνός ήταν ένας ρωμαλέος ατίθασος ηγεμόνας και ένας πολέμαρχος που ζούσε με κώδικα τιμής. Του άρεσαν οι εκστρατείες και οι πολεμικές περιπέτειες. Υιοθέτησε τα δυτικά ιπποτικά πρότυπα και εισήγαγε τις κονταρομαχίες (τζόστρα, τορνεμές), στις οποίες συμμετείχε και ο ίδιος. Όμως η ρήξη του με τους Βενετούς, οι ανώφελες εκστρατείες σε γειτονικά βασίλεια και τέλος ο αυταρχισμός του σε συνδυασμό με τη μεγαλομανία που επέδειξε κατά τη μάχη του Μυριοκεφάλου, αμαύρωσαν την καθόλα πετυχημένη βασιλεία του. Τα επόμενα 24 χρόνια οι διάδοχοι του δεν θα καταφέρουν να διαχειριστούν τα προβλήματα που τους κληρονόμησε, αλλά αντιθέτως θα προσθέσουν ακόμη περισσότερα, με συνέπεια το 1204 μ.Χ. να επέλθει η πρώτη (και σημαντικότερη) άλωση της Βασιλεύουσας από τους Σταυροφόρους. 
Πηγές : Βικιπαιδεία, Wikiwant
Τηλεοπτικές : Η Μηχανή του Χρόνου - Η παρακμή του Βυζαντίου