Ο δρόμος προς τη γενοκτονία των Ποντίων - Μέρος Α'

<< Δεν υπάρχει σημαία αρκετά μεγάλη για καλύψει την ντροπή να σκοτώνεις αθώους ανθρώπους. >>

Howard Zinn, 1922-2010, Αμερικανός ιστορικός

(Αφορμή για το παρόν άρθρο ήταν αφενός μεν η παράκληση του πολύ καλού μου φίλου Ιωάννη Τσιρίκη, ο οποίος είναι απόγονος μίας εκτός εκ των πολλών οικογενειών που εκτοπίστηκαν στον οποίο αφιερώνεται, και αφετέρου η προβολή της πετυχημένης τηλεοπτικής σειράς "Το Κόκκινο Ποτάμι" που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Χάρη Τσιρκινίδη)

Η ιστορία είναι μία επιστήμη που θέλει καιρό για να γραφτεί. Για να την καταγράψουμε πρέπει πρώτα να κατασταλάξει στο έδαφος ο κουρνιαχτός των συμβάντων και κατόπιν με την όσο δυνατόν αντικειμενική κρίση και διασταύρωση των πηγών να περάσουμε στη διαδικασία του καταγραφής. Τα γεγονότα που θα διαβάσετε παρόλο που έχουν ως πρωτογενή πηγή μαρτυρίες, φωτογραφίες και φιλμ ον ουκ έστι αριθμός, εντούτοις ορισμένοι κλακαδόροι (βλέπε Μαρία Ρεπούση, Νίκο Φίλη, Θάλεια Δραγώνα κλπ) τα έχουν αμφισβητήσει κατάφωρα. Μάλιστα είναι διατεθειμένοι να αναθεωρήσουν τα περιστατικά της περιόδου 1914-1923 και να ξαναγράψουν εκ νέου αυτά τα οποία έχουν διηγηθεί οι παππούδες και οι γιαγιάδες στα παιδιά και στα εγγόνια τους, που έβλεπαν να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια τους σκηνές αποτροπιασμού και φρίκης. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι μόνο η συμπυκνωμένη αποτύπωση της αλήθειας και μετά την ανάγνωση του από εκείνους που το επιθυμούν, η εξαγωγή των συμπερασμάτων. Για να καταλάβουμε όμως πως φτάσαμε στο 1914, πρέπει να ταξιδέψουμε πίσω στο 1908, έτος στο οποίο έλαβαν χώρα περιστατικά που η έκβαση τους καθόρισε εν πολλοίς τη μοίρα των Ελλήνων του Πόντου.

Στις αρχές του 20ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι ένας μεγάλος ασθενής που απλώνεται σε τρεις ηπείρους. Ο σουλτάνος Αβδουλ Χαμιτ Β' διανύει το 32ο έτος της βασιλείας του και προσπαθεί να περισώσει τα κομμάτια της αυτοκρατορίας του, τα οποία είχαν αρπάξει σαν κοράκια χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία κ.α. Έχει καταλάβει ότι οι μέρες του είναι μετρημένες και σύντομα θα τον προλάβουν τα γεγονότα. Το Ιούλιο του 1908 τρεις πασάδες ο Τζεμάλ, ο Εμβέρ και ο Ταλαάτ με το σύνθημα Ελευθερία, Ισότητα και Δικαιοσύνη κάνουν ανταρσία εναντίον του Αβδούλ Χαμίτ και το 1909 των εκδιώκουν από την Κωνσταντινούπολη. Είναι η αρχή του κινήματος των Νεότουρκων. Οι Νεότουρκοι επικράτησαν έναντι του σουλτάνου γιατί ζητούσαν να παύσει ο οικονομικός μαρασμός των πολιτών, να αναβαθμιστεί ο στρατός, να παραχωρηθεί σύνταγμα στο λαό, να τερματιστεί ο Μακεδονικός αγώνας και τέλος να προασπιστεί η φυλετική καθαρότητα. Ενώ το κίνημα ξεκίνησε με πολλές ελπίδες, στην πορεία αποδείχτηκε χειρότερο από το προηγούμενο καθεστώς. Στους Βαλκανικούς Πολέμους φάνηκε η αδυναμία τους να υπερασπιστούν τα εδάφη τους με αποτέλεσμα να χάσουν σχεδόν όλες τις κτήσεις τους στην Ευρώπη. Σαν να μην έφτανε αυτό, με περίσσια χάρη ενέταξαν την οθωμανική αυτοκρατορία πάνω στο άρμα της Γερμανίας στον Μεγάλο Πόλεμο που ακολούθησε το 1914. 

Βλέποντας από μία πλευρά την αυτοκρατορία να συρρικνώνεται και από την άλλη τους πρόσφυγες από τις πρώην κτήσεις τους να μπαίνουν μιλιούνια στην Μικρά Ασία αποφασίζουν να δράσουν διαφορετικά. Στρέφονται με πρωτοφανές μίσος εναντίον των Ποντίων υπηκόων (και όχι μόνο) που είτε κατείχαν καίριες θέσεις στην αυτοκρατορία, είτε ήταν απλοί πολίτες και τους εκτοπίζουν. Στη συνέχεια αρπάζουν τις περιουσίες τους και τους στρατολογούν, κατόπιν υπόδειξης των Γερμανών, σε Αμελέ Ταμπουρού, (τάγματα εργασίας) προκειμένου να τους εξουθενώσουν. Συνέπεια όλων αυτών ήταν η λιποταξία του κόσμου, ο οποίος για να σωθεί κατεέυγε στα βουνά. Τα αντίποινα ήταν σφοδρά. Μόνο στην επαρχία Κερασούντας το 1915 κάηκαν μέσα σε τρεις μήνες 88 χωριά και περίπου 30.000 Έλληνες εξαναγκάστηκαν σε ατέλειωτες πορείες προς την Άγκυρα εν μέσω άσχημων καιρικών συνθηκών (βάδισμα στα χιόνια, μέσα στις λάσπες, σε κακοτράχαλο μονοπάτι). Περίπου το 1/4 πέθανε καθ οδόν από τις κακουχίες. Ακόμη κι όταν ο ρωσικός στρατός εισήλθε στην Τραπεζούντα το 1916 οι εκτοπίσεις δεν σταμάτησαν. Όσοι δήλωσαν τη στήριξη τους, διώχθηκαν στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας και πολλές γυναίκες αλλαξοπίστησαν ή βρέθηκαν στα χαρέμια. 

Το Δεκέμβριο του 1916 με επίσημη πράξη διατάχθηκε η εξορία όλων των ανδρών ηλικίας 18 - 40 ετών και η μεταφορά των γυναικόπαιδων στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Παρά το αντάρτικο και το πολεμικό σθένος των Ποντίων μεγάλος αριθμός ανθρώπων υπέστη τα πάνδεινα.  Συγκεκριμένα στην επαρχία Αμάσειας 72.375 Έλληνες από τους συνολικά 136.768 εκτοπίστηκαν στην ενδοχώρα. Με άλλα λόγια πάνω από το 70% του πληθυσμού ξεριζώθηκε από τις πατρογονικές του εστίες. Στον Άγιο Γεώργιο Πατλάμ στην Κερασούντα 3.000 Έλληνες κλείστηκαν σε μπουντρούμια ή αποθήκες και με ελάχιστο φως πέθαναν από έλλειψη νερού και τροφής. 

Συνολικά στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου εξορίστηκαν 235.000 Πόντιοι και 85.000 μετανάστευσαν στη Ρωσία. Ευτυχώς η πλειοψηφία που βρισκόταν στον Ανατολικό Πόντο γλίτωσε, προσωρινά, επειδή οι Ρώσοι κατέλαβαν την Τραπεζούντα και εξαιτίας των ενεργειών μιας φωτισμένης μορφής της Εκκλησίας : του επισκόπου Χρύσανθου. Ο Χρύσανθος με τα "πάρε - δώσε" που είχε με τις αρχές και την ικανότητα να μηχανορραφεί εις βάρος τους, έσωσε πολλές ψυχές και γλίτωσε πολλές οικογένειες από την ταπείνωση και των εξευτελισμό. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, 100.000 άνθρωποι πέθαναν από τα βασανιστήρια και τις αντιξοότητες, στις οποίες τους υπέβαλαν τα πειθήνια όργανα των Νεότουρκων.

Το 1918 η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα βρεθεί στο πλευρό των ηττημένων και πολλά από τα εδάφη της θα τα καταλάβουν οι γείτονες χώρες. Το κίνημα των Νεότουρκων που υποτίθεται ότι θα άλλαζε την κατάσταση, είχε φέρει τα πάνω - κάτω στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας. Παρά τις διαμαρτυρίες Αυστριακών και Αμερικανών διπλωματών, οι οποίοι είχαν αρχίσει να μαθαίνουν τα γεγονότα στο εσωτερικό, ουδείς άρχων συνειδητοποιήθηκε. Ήταν η αρχή του τέλους για τον ελληνισμό του Πόντου και τα χειρότερα δεν τα είχε ζήσει ακόμη...

(Συνεχίζεται)