Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος (1282 μ.Χ. - 1328 μ.Χ.) - Ένας "γερό-ξεκούτης" βασιλιάς σε μία γερασμένη αυτοκρατορία

Η ανάκτηση της Βασιλεύουσας και η προσπάθεια του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου για την παλινόρθωση του κράτους, αν και ξεκίνησαν κάτω από δύσκολες συνθήκες, κατόρθωσαν να στερεώσουν κάπως την δεινή θέση στην οποία βρισκόταν η Ελληνική αυτοκρατορία. Ο Μιχαήλ επιστράτευσε ακόμη και τη βία για να πετύχει τους σκοπούς του και κατόρθωσε πότε με το στρατό, άλλοτε με διπλωματικές μανούβρες και ενίοτε με μηχανορραφίες να εξολοθρεύσει τους κινδύνους που απειλούσαν την Βασιλεύουσα και να την ξανακάνει υπολογίσιμη δύναμη στο θέατρο των επιχειρήσεων της Μεσόγειου. Θα περίμενε λοιπόν κανείς ότι μετά το θάνατο του "το μήλο θα έπεφτε κάτω από τη μηλιά". Δυστυχώς η συνέχεια δεν ήταν το ίδιο ανάλογη, καθότι ο γιος και διάδοχος του Ανδρόνικος ήταν ένας εντελώς διαφορετικός χαρακτήρας και όπως θα δούμε παρακάτω δεν κληρονόμησε κανένα από τα δυναμικά χαρακτηριστικά του πατέρα του. 

Ο Ανδρόνικος γεννήθηκε το 1259 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας. Στέφθηκε συναυτοκράτορας από τον Μιχαήλ και το 1282 μ.Χ. ανήλθε στο θρόνο. Η βασιλεία του ξεκίνησε με ένα σωρό προβλήματα. Ο λαός ήταν αγανακτισμένος με την θρησκευτική πολιτική του πατέρα του, το κρατικό θησαυροφυλάκιο ήταν παντελώς άδειο εξαιτίας της πολυδάπανων διπλωματικών επιλογών του και οι εχθροί της αυτοκρατορίας είχαν αρχίσει να ανασυντάσσονται. Ο Ανδρόνικος αντιλήφθηκε ότι έπρεπε να δράσει άμεσα. Στο θρησκευτικό τομέα αναίρεσε τις αποφάσεις της συμφωνίας της Λυών, πετυχαίνοντας έτσι ομόνοια στο εσωτερικό. Στον οικονομικό τομέα προχώρησε σε αυξήσεις των φόρων, μειώσεις των στρατιωτικών δαπανών και σε ένα περίεργο μέτρο για την ολοκληρωτική κατάργηση του ναυτικού, για τη συγκρότηση του οποίου είχε τόσο πολύ μοχθήσει ο πατέρας του. Η πράξη του αυτή αποδείχθηκε καταστροφική για το μέλλον του Βυζαντίου και απέδειξε πόσο κοντόφθαλμος ήταν ο Ανδρόνικος, ο οποίος μη έχοντας οξυδέρκεια δεν αντιλήφθηκε τα γεγονότα που εξελίσσονταν στη Μικρά Ασία. 

Το 1300 μ.Χ. είναι ένα κομβικό έτος για το μέλλον της αυτοκρατορίας.  Μία ομάδα νομάδων με επικεφαλής τον φύλαρχο Οσμάν Γαζή εγκαταστάθηκε στα εδάφη των Σελτζούκων και ξεκίνησε να επεκτείνει την κυριαρχία της στις περιοχές του Μαρμαρά και μετέπειτα στα βυζαντινά εδάφη της Μικράς Ασίας. Ο Οσμάν ο Α' αυτοανακυρήχθηκε σουλτάνος και ήταν  ο ιδρυτής της μετέπειτα Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία ενάμιση αιώνα αργότερα κατέστρεψε τη Βυζαντινή. 

Ο Ανδρόνικος έβλεπε την εξάπλωση των Οθωμανών και αποφάσισε να τους αντιμετωπίσει. Επειδή όμως ήταν αλλοπρόσαλλος και στερούνταν πάσης στρατιωτικής ικανότητας, χειρίστηκε το θέμα με περισσή επιπολαιότητα. Για να πολεμήσει τους Οθωμανούς προσέλαβε μία ομάδα Ισπανών μισθοφόρων της Καταλανικής Εταιρείας, με αρχηγό τον Ροζέ ντε Φλορ. Ο Ροζέ δέχτηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του με τα εξής ανταλλάγματα :  Πρώτον, χρίστηκε καίσαρας, δεύτερον ζήτησε υπέρογκες αμοιβές και τρίτον νυμφεύθηκε την ανιψιά του Ανδρόνικου, Μαρία Παλαιολογίνα.  Η πλειοψηφία των μισθοφόρων είχε ως κύρια ενασχόληση την ληστεία, την λεηλασία και την πειρατεία, κάτι που δεν χτύπησε το καμπανάκι της προειδοποίησης στον Ανδρόνικο, ο οποίος συμφώνησε σε όλα με το Ροζέ και του έδωσε πλήρη ελευθερία κινήσεων.

Ο Ροζέ εκστράτευσε εναντίον των Οθωμανών το 1302 μ.Χ. και είχε κάποιες σποραδικές επιτυχίες εναντίον τους. Τα παλιά χούγια όμως ποτέ δεν ξεχνιούνται κι έτσι μόλις δύο χρόνια μετά, ο Ροζέ επιτέθηκε εναντίον της Μαγνησίας, παραβιάζοντας από τη μία την συμφωνία με τον Ανδρόνικο κι από την άλλη επιζητώντας τις χρηματικές απολαβές που του υποσχέθηκε. Όσον αφορά τη σύζυγο του Μαρία την είχε αφήσει στα κρύα του λουτρού ερωτοτροπώντας με την πρώτη τυχάρπαστη πόρνη που έβρισκε στο δρόμο του. Η κατάσταση είχε βγει εκτός ελέγχου και ο υιός του Ανδρόνικου, Μιχαήλ Θ' αποφάσισε να τον βγάλει από τη μέση. Το 1305 μ.Χ. τον κάλεσε δήθεν για ένα δείπνο στην Ανδριανούπολη και κατόπιν συνωμοσίας τον δολοφόνησε. Ο Ανδρόνικος νόμιζε ότι είχε ξεμπερδέψει μαζί του, αλλά λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο.  Ο θάνατος του Ροζέ προκάλεσε την μαζική οργή της ομάδας του, η οποία με επικεφαλής τον Μπερανζέ ντε Ροκαφόρ σκόρπισε τον όλεθρο στην Θράκη, βίασε, σκότωσε και σάρωσε τα πάντα στο πέρασμα της ζητώντας εκδίκηση. Γιος και πατέρας έζησαν για τα επόμενα έξι χρόνια τον εφιάλτη του πολέμου, ανήμποροι να πράξουν το οτιδήποτε. Η λύτρωση ήρθε το 1311 μ.Χ. μετά τη μάχη του Ορχομενού, όπου κατέλαβαν την Αθήνα, ιδρύοντας το ομώνυμο Δουκάτο και τερματίζοντας με αυτό τον τρόπο μία πολύ αιμοβόρα δεκαετία για το Βυζάντιο.

Τελικά ήταν γραφτό της αυτοκρατορίας να μην μείνει ήσυχη. Το κράτος είχε πάρει την κάτω βόλτα, η προέλαση των Οθωμανών συνεχιζόταν ακάθεκτη και η πείνα είχε θερίσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ο συναυτοκράτορας Μιχαήλ Θ'  υπό το βάρος αυτής της δυσανάλογης κατάστασης, πέθανε το 1320 μ.Χ. από τη στεναχώρια του. Ο Ανδρόνικος βυθίστηκε σε μεγάλη θλίψη και έκτοτε κλείστηκε πολύ στον εαυτό του. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ' ενεπλάκη στη δολοφονία του αδελφού του Μανουήλ, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο την ήδη βεβαρημένη ψυχική κατάσταση του. Ο γηραιότερος Ανδρόνικος στράφηκε εναντίον του νεαρότερου Ανδρόνικου και το αποτέλεσμα ήταν το ξέσπασμα ενός πολυετούς εμφυλίου πολέμου, με δυσβάστακτες συνέπειες για την αυτοκρατορία. Τελικά το 1328 μ.Χ. ο εγγονός με τη βοήθεια του προσωπικού του φίλου Ιωάννη Καντακουζηνού ανέτρεψε με πραξικόπημα τον παππού του, κατέλαβε την εξουσία και τον υποχρέωσε να αποσυρθεί σε μοναστήρι, όπου και έζησε με το όνομα Αντώνιος έως το τέλος της ζωής του το 1332 μ.Χ. 

Η βασιλεία του Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου υπήρξε μία από τις χειρότερες περιόδους της Βυζαντινής ιστορίας. Ο αδύναμος χαρακτήρας του, οι κακές εκτιμήσεις των καταστάσεων, η προχειρότητα που αντιμετώπισε τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν καθώς και μία σειρά δυσμενών εξωτερικών εξελίξεων, ενταφίασαν οριστικά τις όποιες πενιχρές ελπίδες ανασύστασης της αυτοκρατορίας, που είχαν εμφανιστεί τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του πατέρα του. Το μόνο θετικό στοιχείο επί των ημερών του ήταν η προστασία των γραμμάτων και των τεχνών, οι οποίες συνέχισαν να ανακάμπτουν έως το τέλος της αυτοκρατορίας. Τα τριάντα έξι χρόνια που παρέμεινε ο Ανδρόνικος στο χρόνο περιγράφτηκαν στις σελίδες των ιστορικών με τα μελανότερα χρώματα, αφού οι δυσχέρειες και η διχόνοια είχαν φυτρώσει σαν αγκάθια στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας και διαφαινόταν ότι στο μέλλον θα καθίστατο αδύνατο κάποιος να τα κόψει. 

Πηγές : Βικιπαιδεία, 

<< Ροζέ ντε Φλορ >> (Καταλωνέζοι, Αραγωνέζοι, και Αλμογαβαροί στη δούλεψη των Παλαιολόγων) - Κώστας Κυριαζής - Εκδόσεις "Εστία, 

 << << Μπερανζε ντε Ροκαφορ >> (Ενάντια στους Παλαιολόγους) - Κώστας Κυριαζής - Εκδόσεις "Εστία"