Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ "ΒΕΝΙΖΕΛΟ" (Α΄ Μέρος)

Ήταν πράκτορας των ξένων δυνάμεων, όργανο της Αντάντ και χρηματοδοτείτο από αυτήν.

Του Παναγιώτη Λιάκου

Κατ’ αρχάς, οφείλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς τον αναγνώστη της «δημοκρατίας» Κοσμά Παυλάκη. 

Με την ευγενική και ενδιαφέρουσα επιστολή του υπέρ του Ελευθερίου Βενιζέλου (δημοσιεύτηκε στο προηγούμενο φύλλο της «κυριακάτικης δημοκρατίας») παρέχει την ευκαιρία να ξεκαθαριστούν ζητήματα καίρια και κάπως «παραμελημένα». 

Τα αφορώντα τον Ελ. Βενιζέλο θέματα, που χρήζουν διευκρινίσεων, παραδόξως, είναι τα προφανή!

Πολλοί έχουν μιλήσει, γράψει και δημιουργήσει οπτικοακουστικό υλικό (ντοκιμαντέρ) για τον Κρήτα πολιτικό, αλλά, κατά έναν δυσερμήνευτο τρόπο, επιλέγουν να αποφύγουν τα κρίσιμα ερωτήματα ή, ακόμα κι όταν γίνεται σχετική απόπειρα, δεν τους δίνουν την πρέπουσα έκταση.

Στη δημοσιογραφία και την ιστοριογραφία υπάρχει ένας νόμος ιερός: Tα γεγονότα είναι ιερά. η γνώμη ελεύθερη. Στην περίπτωση του Βενιζέλου, η επιλογή των γεγονότων είναι αποσπασματική και κάπως βεβιασμένη, ενώ δεσπόζει η διατύπωση της γνώμης (εκείνης που είθισται να φιλοτεχνεί το πορτρέτο του με «εθναρχικά» χρώματα).

Γι’ αυτό στην απάντηση που θα δοθεί στον κ. Παυλάκη επιλέγεται η οδός της ουσίας και όχι των εντυπώσεων. και το ουσιαστικότερο ερώτημα όλων δεν είναι αν ευθυνόταν ή όχι για τη Μικρασιατική Καταστροφή και τι θα γινόταν αν δεν προκήρυσσε εκλογές το 1920. Αυτές οι απορίες είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθούν από θνητούς. Ο Θεός μόνο γνωρίζει. Οι άνθρωποι, όταν αποπειρώνται να πουν «τι θα γινόταν αν», θέλοντας και μη, εισέρχονται στο πεδίο της λογοτεχνίας. Δεν είναι Iστορία τα «εάν». ούτε καν δημοσιογραφία. Επιπλέον, το «τις πταίει;» είναι υπερβολικά περιοριστικό. Στα κοινά εγκλήματα (φόνος, βιασμός, ληστεία, επίθεση, απάτη, κλοπή) συχνά ένας φέρει την ενοχή.

Σε μια ιστορική εξέλιξη υπάρχουν βαθμοί και αναλογίες ευθύνης. Μακάρι να υπήρχε ένας στον οποίο θα μπορούσαμε να ρίξουμε τον λίθο του αναθέματος και να ξεχρεώναμε όλον τον δυσβάσταχτο λογαριασμό.

Για όλα τα παραπάνω, η αναψηλάφηση πτυχών των έργων και των ημερών του Ελευθερίου Βενιζέλου θα ξεκινήσει με το βασικότερο των ερωτημάτων: Ηταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος πράκτορας των ξένων δυνάμεων και όργανο της Αντάντ που χρηματοδοτείτο από αυτήν ή όχι; Αν η απάντηση είναι καταφατική, τότε καταρρίπτεται και η εθναρχική μυθολογία που τον αφορά και αποδεικνύεται ότι το μόνο που του αξίζει είναι μια ιστορική θέση δίπλα στον Εφιάλτη. Τίποτε άλλο.

Ας ξεκινήσουμε να συγκεντρώνουμε στοιχεία για μια επαρκή απάντηση στο ερώτημα από το 1915, που σηματοδοτεί μια σοβαρότατη κρίση στις σχέσεις του Βενιζέλου και του παλατιού. Στην επιστράτευση που κηρύχθηκε από την Ελλάδα (λόγω της αντίστοιχης από τη γειτονική Βουλγαρία), ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος ήθελε ο Ελληνικός Στρατός να κινηθεί υπέρ της Σερβίας και εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων στη μεταξύ τους σύγκρουση, ώστε η Ελλάδα να εισέλθει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντιθέτως, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος είχε την άποψη ότι η ελληνική επιστράτευση έπρεπε να αφορά αποκλειστικά και μόνο την προστασία των ελληνοβουλγαρικών συνόρων έναντι ενδεχόμενης βουλγαρικής επίθεσης.

Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να διαβάσουμε κάτι σχετικό, που ακολουθεί. Το «Μια μελέτη της διαπλοκής, πολιτικής και επιχειρηματικότητας, μέσα από την περίπτωση του Βασίλη Ζαχάρωφ» είναι η διπλωματική εργασία του Ευάγγελου Μεταξωτού, που κατατέθηκε και δημοσιεύτηκε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία), το 2016. Στις σελίδες 110-111 διαβάζουμε: «Στην Αθήνα, η ένταση μεταξύ του Βενιζέλου και του βασιλιά είχε φτάσει σε σημείο ρήξης. Ο πρώτος αναγκάστηκε να υποβάλει παραίτηση απ’ την πρωθυπουργία και, με την πλειοψηφία του Κοινοβουλίου εναντίον του (βασιλιά), τώρα επιθυμούσε να εκδιώξει τον Κωνσταντίνο απ’ τη χώρα. Ο Ελληνας πρέσβης στο Παρίσι, Ρωμανός, ενημέρωσε για το σχέδιο τον Γάλλο υπουργό εξωτερικών Briand και ρώτησε εάν η γαλλική κυβέρνηση ήταν προετοιμασμένη να υποστηρίξει οικονομικά τον Βενιζέλο σε μια τέτοια κίνηση.

Ο Briand ενθουσιάστηκε, αλλά δήλωσε ότι η γαλλική κυβέρνηση, για λόγους νομιμότητας, δεν μπορούσε να χορηγήσει στον Βενιζέλο ένα κανονικό δάνειο για τους σκοπούς του, απ’ τη στιγμή που ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήταν ακόμη επικεφαλής του ελληνικού κράτους ως ο αναγνωρισμένος ηγεμόνας του. Αλλά, προκειμένου να δείξει τη συμπάθειά του, ενημέρωσε αμέσως τον Γάλλο πρέσβη στην Αθήνα ότι θα του έστελνε 350.000 φράγκα για την υποστήριξη του Βενιζέλου. Στη συνέχεια κάλεσε τον Ζαχάρωφ -αυτά, κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων του 1915- και συζήτησε μαζί του λεπτομερώς το πολιτικό σχέδιο της εκστρατείας, την οποία ο Βενιζέλος και ο Γάλλος πρέσβης στην Αθήνα επρόκειτο να πραγματοποιήσουν.

Ο Ζαχάρωφ προσφέρθηκε να χρηματοδοτήσει την εκστρατεία ενάντια στον βασιλιά Κωνσταντίνο και, στις 28 Δεκεμβρίου, ο Briand μπόρεσε να πληροφορήσει τον Guillemin, τον Γάλλο πρέσβη στην Αθήνα, ότι ο Ζαχάρωφ είχε παράσχει αρκετά εκατομμύρια φράγκα για τη συμμαχική προπαγάνδα στην Ελλάδα».

Πλήθος διπλωματικών εγγράφων, που έχουν πλέον δημοσιευθεί, επιβεβαιώνουν ότι ο Βενιζέλος ενεργούσε ως εκπρόσωπος της Αντάντ

Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύη την καρδίαν μας, θεός ζηλότυπος, μόνο το αίσθημα το ελληνικό. ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης». Ιωάννης Καποδίστριας, σε διάλογο που είχε με τον μετέπειτα δολοφόνο του Γεώργιο Μαυρομιχάλη στην Αίγινα, το 1828.

Πηγή: Γ. Βαλέτα, «Τερτσέτη Απαντα – Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα», τόμος Γ’, «Απόλογα για τον Καποδίστρια», σ. 242.

Ο Καποδίστριας επισφράγισε την ισχύ και το κύρος των λόγων του με τον κεκοσμημένο με στερήσεις και αυταπάρνηση βίο του και τον μαρτυρικό θάνατό του.

Ως άνθρωπος που γνώριζε εκ των έσω τους δαιδαλώδεις, σκοτεινούς διαδρόμους της διεθνούς διπλωματίας και του αδιάκοπου ανταγωνισμού εμφανών και αφανών συμφερόντων, απέρριπτε τη φιληκοΐα προς τους ξένους ως προδοσία. Βρέθηκε, δηλαδή, στον αντίποδα της ιδεολογίας, νοοτροπίας και εφηρμοσμένης πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος υπηρέτησε πιστά και μέχρι τέλους τους ξένους – με το αζημίωτο πάντοτε.

Αυτό το… αζημίωτον το είχε εξασφαλίσει από τις ξένες κυβερνήσεις, που αγόρασαν τις δημαγωγικές δεξιότητές του και τον χρησιμοποίησαν και όταν βρισκόταν επικεφαλής ελληνικής κυβερνήσεως αλλά και όποτε βρέθηκε εκτός αιρετής εξουσίας, ως τον εν Ελλάδι αντιπρόσωπο των συμφερόντων τους.

Στο βιβλίο της Αθηνάς Κακούρη, το οποίο τιτλοφορείται «Ουλάνοι στη Λάρισα» (Αθήνα: 2018, εκδόσεις Καπόν), στις σελίδες 57-58, διαβάζουμε τα ακόλουθα:

«Είναι γνωστό ότι υπήρχαν κάτι ιδιαίτερες σχέσεις ανάμεσα στην Αγγλία (και μάλιστα, τον Λλόυντ Τζωρτζ και τον Τσώρτσιλ) και στον Βενιζέλο, όπως φαίνεται από όσα περιγράφει ο Λλόυντ Τζωρτζ στο “Ionian Vision”. Σύνδεσμος μεταξύ τους ήταν ο γενικός πρόξενος της Ελλάδος στο Λονδίνο και διακεκριμένος δικηγόρος, που ήταν και μέλος της διοικήσεως της Ιονικής Τράπεζας, ο Τζον Σταυρίδης.

Πέραν αυτού, απ’ τον Δεκέμβριο του 1915 και πλέον δημιουργείται άλλος ένας δεσμός, ανάμεσα στον αρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων και στους Αγγλογάλλους – 1.400.000 λίρες περνούν από τα μυστικά κονδύλια της Αντάντ σε κάτι που θα έπρεπε να ήταν κοινό ταμείον του Ζαχάρωφ με τον Βενιζέλο, κοινό και μυστικό φυσικά. Πόσο ελεύθερος είναι έκτοτε ένας πολιτικός; Το βέβαιον είναι ότι πλήθος διπλωματικά έγγραφα, που έχουν πλέον δημοσιευθεί, επιβεβαιώνουν εκείνο που δεν άργησαν να καταλάβουν και οι σύγχρονοί του Ελληνες, ότι ο Βενιζέλος ενεργούσε πλέον ως εκπρόσωπος της Αντάντ και όχι ως ένα μέλος του ελληνικού πολιτικού κόσμου που οφείλει πίστη στο Σύνταγμα και στους νόμους της πατρίδας του».

Ο Ζαχάρωφ, στον οποίο αναφέρεται η Αθηνά Κακούρη, είναι ο σερ Μπάζιλ Ζαχάρωφ ή Βασίλειος Ζαχαρίου (1849-1936), ελληνικής καταγωγής έμπορος όπλων, ο οποίος ήταν ένας από τους πλουσιότερους και ισχυρότερους διεθνείς «παίκτες» των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Αυτός είχε αναλάβει για λογαριασμό των Αγγλογάλλων το «τάισμα» με μετρητά της αδηφάγου κομματικής μηχανής του Ελευθέριου Βενιζέλου, αλλά και του ίδιου προσωπικά. Η πολιτική που άσκησε ο Κρης πολιτικός ήταν εκτέλεση… παραγγελιάς των ξένων, την οποία σε μεγάλο βαθμό χρηματοδότησε ο Ζαχάρωφ.

Η Αθηνά Κακούρη σχολιάζει τις συνέπειες του χρηματισμού του Ελευθέριου Βενιζέλου από τις ξένες δυνάμεις:

«Πώς μπορεί να λειτουργήσει ομαλά ένα κράτος, όταν ένα μέρος του όλου μηχανισμού του, ο αρχηγός ενός μεγάλου κόμματος, δηλώνει δημόσια πως, αν δεν κάμει ο βασιλιάς ό,τι του υπαγορεύει εκείνος, τότε θα τον πετάξει από τον θρόνο του, όταν δέχεται χρήματα από ξένες δυνάμεις, και μάλιστα τα εισπράττει κρυφά ακόμη και από τα μεγάλα στελέχη του κόμματός του, όταν συμβουλεύει ξένες πρεσβείες για το πώς να φερθούν στην πατρίδα του; Η απάντηση είναι ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ομαλά. Και η ανωμαλία δεν μπορεί να καταλογιστεί στο κράτος που χωλαίνει, αλλά σ’ αυτόν που του έχει κόψει το ένα πόδι».

Το ζήτημα με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, λοιπόν, είναι η ουσία και όχι οι λεπτομέρειες στην άσκηση της πολιτικής του, οι κομματικοί ελιγμοί, οι διατυπώσεις και το συναισθηματικά φορτισμένο ύφος στην ανταλλαγή επιχειρημάτων (και συχνά ύβρεων) με τους οπαδούς του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄. Αν έπαιρνε χρήματα από ξένους για να λαμβάνει πολιτικές αποφάσεις η θέση του δεν ήταν στην πρωθυπουργία, αλλά στον τοίχο, απέναντι από εκτελεστικό απόσπασμα.

1.https://www.newsbreak.gr/apopseis/283253/i-alitheia-gia-ton-eleytherio-venizelo/ 

2.https://www.newsbreak.gr/apopseis/288997/i-alitheia-gia-ton-eleytherio-venizelo-ii/

https://eoniaellhnikhpisti.blogspot.com/2022/02/blog-post_30.html