Ο κατήφορος της ελληνικής τηλεοράσεως.....

Τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες μιας ολισθηρής πορείας της ποιότητος των προγραμμάτων, που προβάλλει η ελληνική τηλεόραση, με λίγες εξαιρέσεις.

Reality show με ύβρεις και κλάματα, επιθετικό ανταγωνισμό, προκλητική έκθεση του ημίγυμνου σώματος χωρίς λόγο, το θλιβερό «Αντώνη αγάπη μου έλα πάρε με από ’δώ», είναι μερικά ενδεικτικά παραδείγματα.

Δεν είναι μόνο τα reality και τα talk show με συντονιστές διάφορες περσόνες που κατακλύζουν την ελληνική τηλεόραση, αλλά και ο τρόπος παρουσίασης γεγονότων που διεγείρουν έντονα συναισθήματα και ξεκινούν από εγκλήματα με την προβολή δραστών και τραγικών θυμάτων, ολογράμματα νεκρών, μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία. 

Τα όρια της πληροφόρησης με την ψυχαγωγία έχουν πλέον δυσδιάκριτα και σταδιακά εντάσσεται στην δήθεν πληροφόρηση η «ηδονοθηρία» της φρίκης.

Το 1992-93 η Σεμίνα Διγενή με τις «Ιστορίες για αγρίους» και το «Made in Greece» εισάγει το trash στην ελληνική τηλεόραση. 

Αυτές οι εκπομπές ήταν «κουλτούρα» για ό,τι επρόκειτο να ακολουθήσει τα επόμενα χρόνια. 

Ποιος από τους μεγαλύτερους δεν θυμάται τις εκπομπές του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου και του Ανδρέα Μικρούτσικου και την επιβολή προστίμων από το ΕΣΡ; 

Ποιος δεν θυμάται την περίπτωση του Κεντριού της Νατάσας Ράγιου (18/06/1997) με την αυτοκτονία ενός προσκεκλημένου μισή ώρα πριν την εκπομπή;

Η υπόθεση Σορίν Ματέϊ (Σεπτέμβριος 1998) άνοιξε καινούργιους δρόμους για το star system των δημοσιογράφων στη διαχείριση και την παρουσίαση της πληροφορίας και τη συντήρηση του ενδιαφέροντος του κοινού.

Ειδικά όσον αφορά τα εγκλήματα, αυτά είλκυαν ανέκαθεν το ενδιαφέρον του κοινού σε όλο τον κόσμο και προβάλλονται με ιδιαίτερη επιμέλεια. 

Η επιλογή του εγκλήματος ως είδησης οφείλεται στο ότι ανταποκρίνεται σε ορισμένα κριτήρια λειτουργίας των ΜΜΕ και ιδίως της τηλεόρασης.

Το έγκλημα περιέχει το στοιχείο του αιφνιδιασμού, της έκπληξης, δημιουργεί  ένταση και καλλιεργεί την αναμονή νέας πληροφορίας. 

Το έγκλημα παραβιάζει κοινωνικούς κανόνες, τόσο δικαιϊκούς όσο και ηθικούς. 

Με την έμφαση που δίνουν τα ΜΜΕ στην παραβίασή τους διατηρείται ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού γι’ αυτούς. 

Συχνά οι παραβιάσεις των κοινωνικών κανόνων παίρνουν χαρακτήρα σκανδάλου, πράγμα που αυξάνει το ενδιαφέρον, ενώ η είδηση βρίσκει μεγαλύτερη απήχηση. 

Η τηλεόραση κατ’ εξοχήν έχει τη δυνατότητα με την προβολή των παραβιάσεων των κοινωνικών κανόνων να καλλιεργεί ανησυχία και να δημιουργεί αγανάκτηση. 

H προσβολή του κανόνα τού δίνει κύρος, τον ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους, δείχνει ότι ισχύει.

Το βασικότερο όμως είναι ότι η τηλεόραση έχει ιδιαίτερη προτίμηση στο να παρουσιάζει ασυνήθιστες παραβιάσεις κοινωνικών κανόνων, δηλαδή εγκλήματα που είτε πράγματι είτε θεωρούμε ότι δεν τελούνται συχνά. 

Τους δίνει έμφαση, έκταση, τα ανακυκλώνει, παρακάμπτοντας συχνά τον σεβασμό της ιδιωτικής σφαίρας, της δυστυχίας, της αιδούς.

Όμως από την παρουσίαση του εγκλήματος ως είδησης, μέχρι την απόδοση ενοχής στον συλληφθέντα, τον ύποπτο και τον επαναλαμβανόμενο σχολιασμό της με χαρακτηρισμούς όπως «τέρας», «κτήνος» «κάθαρμα» κλπ. λιγότερο από επαγγελματίες δημοσιογράφους και περισσότερο από τηλεπαρουσιάστριες/ές πρώην φωτομοντέλα, dj και τους προσκεκλημένους τους που έχουν σχέση μόνο με τον χώρο του θεάματος και της ψυχαγωγίας, και ενίοτε από μεμονωμένους γραφικούς «ειδικούς», υπάρχει μεγάλη διαφορά. 

Ανεξάρτητα από το εάν οι παρουσιαστές είναι επαγγελματίες δημοσιογράφοι ή όχι, δεσμεύονται από συγκεκριμένους κανόνες δεοντολογίας. Το ίδιο ισχύει πολύ περισσότερο για τους επαγγελματίες.

Ο Παγκόσμιος Χάρτης Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας (2019) επισημαίνει …«Ο δημοσιογράφος οφείλει να σέβεται την ιδιωτική ζωή των πολιτών. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να σέβονται την αξιοπρέπεια των ατόμων» (8).

«Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να θεωρούν ως σοβαρά επαγγελματικά παραπτώματα: α) Τη διαστρέβλωση των στοιχείων, …γ) Τη συκοφαντία, τη δυσφήμιση και τις ανυπόστατες κατηγορίες» (10).

«Ο δημοσιογράφος οφείλει να αποφεύγει να ενεργεί ως αρωγός της αστυνομίας ή των άλλων υπηρεσιών ασφάλειας του κράτους» (11).

Ενώ οι Αρχές Δεοντολογίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος (1998) της ΕΣΗΕΑ επισημαίνουν επιπλέον ότι ο/η δημοσιογράφος οφείλει  «Να μεταδίδει την πληροφορία και την είδηση ανεπηρέαστα από τις προσωπικές …απόψεις ή πεποιθήσεις του» (1δ) και «Να σέβεται το τεκμήριο της αθωότητας και να μην προεξοφλεί τις δικαστικές αποφάσεις» (2γ).

Σε τι από αυτά ανταποκρίνεται η πλειοψηφία των πρωινών, μεσημεριανών κλπ εκπομπών; Και ποιος είναι επιτέλους ο ρόλος του άφαντου ΕΣΡ;

Υπολογίσιμο τμήμα των ΜΜΕ, με πρώτη πάντα την τηλεόραση μαζί με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν αναλάβει πλέον πολύ ενεργά τον ρόλο της σύγχρονης διαπόμπευσης. 

Καλλιεργούν έναν τιμωρητικό λαϊκισμό παραβιάζοντας κάθε κανόνα δεοντολογίας. 

Το διαρκές κυνήγι για τον επόμενο τίτλο  σφίγγει ασφυκτικά το σχοινί στον λαιμό του τεκμηρίου αθωότητας και της «αντικειμενικής» πληροφόρησης. Το τεκμήριο της αθωότητας είναι ένα από τα πιο σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα (Άρ. 11[1] Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων). 

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το κράτος στο σύνολό του είναι υπεύθυνο να διασφαλίσει ότι οι ποινικές διαδικασίες δεν θα πραγματοποιούνται σε κλίμα προκατάληψης και απόδοσης ενοχής από τα ΜΜΕ και το κοινό. 

Το κάθε ευρωπαϊκό κράτος είναι επίσης υπεύθυνο να προστατεύει τα θεμελιώδη  ατομικά δικαιώματα. 

Από αυτή την άποψη, εκτός από τη δική του προσεκτική αναφορά, το κράτος είναι υποχρεωμένο να δημιουργήσει τις νομικές προϋποθέσεις που θα εγγυώνται ότι οι αναφορές των ΜΜΕ θα βασίζονται στα πραγματικά γεγονότα και θα είναι – στο μέτρο του δυνατού – αντικειμενικά, μη ενθαρρύνοντας ή μη επιτρέποντας οποιαδήποτε προκατάληψη.

Όσο πιο σοβαρές και μακροχρόνιες θα είναι οι συνέπειες για το άτομο από τα δημοσιεύματα και τα ρεπορτάζ, τόσο μεγαλύτερες είναι οι απαιτήσεις για τη δέουσα επιμέλεια από τα ΜΜΕ. 

Οι ειδήσεις και οι ανταποκρίσεις δεν πρέπει να καλλιεργούν συστηματικά την εσφαλμένη εντύπωση, ότι ο ενδιαφερόμενος είναι ένοχος για την εγκληματική πράξη που κατηγορείται, πολλώ δε μάλλον, πριν καν κατηγορηθεί για τις πράξεις που φέρεται/διαδίδεται ότι διέπραξε. 

Δεν επιτρέπεται, επίσης, η σκόπιμα μονόπλευρη ή διαστρεβλωμένη παρουσίαση που επιδιώκει τη  δημιουργία της εντύπωσης για την ενοχή του ατόμου. 

Πρέπει να λαμβάνονται υπ΄όψιν και να προβάλλονται γεγονότα και επιχειρήματα και υπέρ του ατόμου και όχι μόνον εναντίον του.

Πώς όμως μπορούν να δεσμευτούν τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση στο να σταθμίζουν μεταξύ των προσωπικών δικαιωμάτων του υπόπτου/κατηγορουμένου και του δημοσίου συμφέροντος για την πληροφόρηση της κοινής γνώμης; 

Δηλ. εάν πράγματι η δημοσίευση/το ρεπορτάζ εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον για την πληροφόρηση της κοινής γνώμης και όχι εάν ενδιαφέρεται το κοινό για τη δημοσίευση; 

Πως μπορεί να πιεστεί ώστε να μην βλέπει τον εαυτό της ως εφεδρικό εισαγγελέα χωρίς περιορισμούς; 

Πως μπορεί να δεσμευτεί να μην παίζει με τα πιο άγρια ένστικτα του όχλου που ξέρει να χειραγωγεί πολύ καλά;

https://marketnews.gr/2842018/o-katiforos-ths-ellhnikis-thleorasis/