Το πολύνεκρο ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα - 20 χρόνια μετά...

 

  

Το Αιγαίο πέλαγος είναι μία θάλασσα που περιέχει αρκετά νησιά και πάρα πολλές βραχονησίδες. Οι περισσότερες από αυτές είναι ακατοίκητες και η έκταση που καλύπτουν μετά βίας ξεπερνά το ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο. Μία εξ' αυτών βρίσκεται δυτικά του λιμένα της Πάρου και έχει την ονομασία "Πόρτες". Οι Πόρτες αποτελούνται από δύο οξείς και μυτερούς βράχους, οι οποίοι εκτείνονται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας σε ύψος περίπου 40 μέτρων και σηματοδοτούν την αρχή μιας σειράς επικίνδυνων υφάλων που έχουν κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο μεταξύ του θαλάσσιου δίαυλου Πάρου - Αντίπαρου. Σε αυτό το σημείο του Αιγαίου πριν από είκοσι χρόνια διαδραματίστηκε μία από τις χειρότερες ναυτικές τραγωδίες στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους, η οποία ακόμη και σήμερα προκαλεί δέος και προβληματισμό με την ταχύτητα με την οποία εξελίχθηκε. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. 

Το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου 2000 το Οχηματαγωγό (Ο/Γ) "Εξπρές Σάμινα" ξεκίνα από το λιμάνι του Πειραιά με προορισμό τη Σάμο και ενδιάμεσους σταθμούς την Πάρο και την Ικαρία. Το πλοίο είχε ναυπηγηθεί στο Σεν Ναζέρ της Γαλλίας το 1966 με το όνομα "Κορς".  Το μήκος του ήταν 107 μ. το πλάτος 18 μ και το βύθισμα 4,40 μ. Είχε τη δυνατότητα μεταφοράς 1.700 επιβατών και 170 αυτοκινήτων και η μεγίστη ταχύτητα του ήταν 17,5 κόμβοι. Λίγα χρόνια αργότερα μετονομάστηκε σε "Golden Virginia".To 1988 πωλήθηκε στην εταιρεία "Αγοραστός Bros", εντάχθηκε στον στόλο της "Minoan lines dolphins" και μετονομάστηκε σε "Εξπρές Σάμινα", έναντι του ποσού των 737.825.219 δρχ. Η ίδια εταιρεία, κατά δήλωση της, δαπάνησε το υπέρογκο ποσό 1.453.000.000 δρχ για να το αναβαθμίσει, προκειμένου να παρατείνει το χρόνο ζωής του. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία στις 31/12/2001 θα συμπλήρωνε 35 χρόνια λειτουργίας και έπρεπε ν' αποσυρθεί.  

Το πλοίο αναχώρησε στις 8 το βράδυ από τον Πειραιά με 472 επιβάτες και 61 άτομα πλήρωμα. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των επιβατών οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν εκείνο το βράδυ ήταν δύσκολες. Στην περιοχή του Αιγαίου έπνεαν άνεμοι εντάσεως 8 μποφόρ και το πλοίο δερνόταν από τα κύματα. Παρόλα αυτά το ταξίδι για το πλήρωμα ήταν μία υπόθεση ρουτίνας και οι επιβαίνοντες έκαναν υπομονή μέχρι να φτάσουν στον προορισμό τους.

Στις 22:12 κι ενώ το πλοίο πλησίαζε στο λιμάνι της Παροικιάς ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος. Βράχοι και ατσάλι συγκρούστηκαν με συνέπεια το πλοίο να υποστεί ρήγμα μήκους τριών μέτρων στα δεξιά ύφαλα του. Αμέσως προκλήθηκε μεγάλος πανικός στους επιβαίνοντες εξαιτίας της συσκότισης που προκλήθηκε απόρροια της απώλειας του ρεύματος. Δεν ακούστηκε κανένα σήμα κινδύνου από τα μεγάφωνα, το πλήρωμα δεν ακολούθησε την διαδικασία εγκατάλειψης του πλοίου και η εφεδρική ηλεκτρογεννήτρια δεν λειτούργησε. Επικράτησε χάος για το ποιος θα πρωτομπεί στις σωσίβιες λέμβους και οι επιβάτες άρχισαν να πέφτουν στη θάλασσα με την πλειοψηφία να μην φοράει ούτε καν σωσίβιο. 

Εν τω μεταξύ στο θάλαμο επιχειρήσεων του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας (ΥΕΝ) το περιστατικό θεωρήθηκε αμελητέο, παρότι αρκετοί επιβαίνοντες επικοινωνούσαν τηλεφωνικώς με τα κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας μεταφέροντας μία εντελώς διαφορετική κατάσταση. Ύστερα από μεγάλο χάσιμο χρόνου το ΥΕΝ δίνει εντολή στο Λιμεναρχείο Πάρου να στείλει όλα τα παραπλέοντα σκάφη στην περιοχή του συμβάντος. Η εικόνα που αντίκρισαν όσοι έφτασαν εκείνο το βράδυ στο σημείο ήταν συγκλονιστική. Το πλοίο είχε βυθιστεί, η πληθώρα των επιβαινόντων βρισκόταν στη θάλασσα και πάλευε με τα μανιασμένα κύματα. Όσοι σώθηκαν μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υγείας Πάρου για να τους προσφερθούν οι πρώτες βοήθειες. Την ίδια στιγμή άνοιγε και η μακάβρια λίστα των θανόντων με πρώτο όνομα αυτό του λιμενάρχη Πάρου Δημητρίου Μάλαμα, ο οποίος υπό το βάρος του άγχους και της πίεσης υπέστη καρδιακό επεισόδιο. 

Το πρωί φάνηκε καλύτερα το μέγεθος της τραγωδίας. Σωσίβιες λέμβοι και σχεδίες είχαν παρασυρθεί από τους ανέμους και είχαν οδηγηθεί πάνω στα βράχια με την πλειοψηφία των πτωμάτων να είναι κομματιασμένα πάνω σε ύφαλους και κοφτερές ξέρες. Συνολικά 81 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε απόσταση μόλις δύο ναυτικών μιλίων έξω από την Πάρο. Το ερώτημα που πλανιόταν στα κεφάλια των συγγενών ήταν ένα : Πως ένα απλό ταξίδι αναψυχής μετατράπηκε σε υγρό τάφο για τα αγαπημένα τους πρόσωπα ; Η απάντηση θα βρισκόταν πολύ μακριά από τη φαντασία τους... 

Ένα χρόνο αργότερα και ύστερα από τις καταθέσεις 192 επιβαινόντων και 46 ατόμων του πληρώματος, ο καθηγητής Ντέϊβιντ Μόλενιου του ερευνητικού κέντρου Καναδά και κορυφαίος ειδικός στην ασφάλεια των οχηματαγωγών κατέληξε στο εξής συμπέρασμα : 

<<... Τρεις ώρες μετά την αναχώρηση του πλοίου τέθηκε σε λειτουργία ο αυτόματος πιλότος. Ο αυτόματος πιλότος είναι μία ηλεκτρική σύνδεση μεταξύ της πυξίδας και του πηδαλίου και σε πηγαίνει με ασφάλεια εκεί που θέλεις. Παρόλα αυτά κάποιος πρέπει να επιβλέπει τον αυτόματο πιλότο και  η πλοήγηση χωρίς επιτήρηση απαγορεύεται, ειδικά σε άσχημες καιρικές συνθήκες γιατί ο αέρας και τα κύματα θα παρασύρουν το πλοίο, μιας και αυτές οι παράμετροι δεν ελέγχονται από αυτόν. Για να γίνει πιο άνετη η διαδρομή το σύστημα χρησιμοποιεί δύο πτερύγια για να ισορροπήσει το πλοίο. Στην περίπτωση του "Εξπρές Σάμινα" συνέβη κάτι πρωτοφανές. Με την ενεργοποίηση του αυτόματου πιλότου άνοιξε μόνο το δεξιό πτερύγιο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το πλοίο να γίνει εξαιρετικά ασταθές, η ροή του νερού να γίνει ανισόρροπη και να γείρει προς τα δεξιά. Έτσι παρασύρθηκε και συγκρούστηκε στις Πόρτες. Είναι κρίμα που το πλοίο χτύπησε, αλλά αυτό δεν θα το βύθιζε εφόσον η πρώτη σύγκρουση έγινε πάνω από το επίπεδο της θάλασσας και από την τρύπα δεν μπήκε νερό. Η δεύτερη σύγκρουση που ακολούθησε προκλήθηκε όταν το πτερύγιο του αυτόματου πιλότου χτύπηθηκε υποθαλάσσια από τον ύφαλο και το νερό εισήλθε σχεδόν αμέσως στο εσωτερικό του πλοίου. Μολαταύτα το πλοίο μπορούσε να σωθεί. Το μοιραίο λάθος που οδήγησε στη βύθιση του ήταν ότι από τις έντεκα υδατοστεγείς πόρτες, οι εννέα βρέθηκαν ανοικτές. Επομένως, το νερό εισήλθε άμεσα στο μηχανοστάσιο με αποτέλεσμα να βραχυκυκλώσουν οι γεννήτριες, με συνέπεια να διακοπεί η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και αυτό μοιραία τις έθεσε εκτός λειτουργίας. Παράλληλα, το "Εξπρές Σάμινα' ήταν Ο/Γ, με άλλα λόγια είχε έναν τεράστιο καταπέλτη προκειμένου τα οχήματα να εισέρχονται και να εξέρχονται γρήγορα. Έτσι μόλις το πλοίο πήρε κλίση 14 μοιρών άρχισε να μπαίνει νερό και από αυτό το μέρος. Ο συνδυασμός αυτών των δύο γεγονότων ήταν αυτός που οδήγησε στη ταχεία βύθιση του πλοίου στις 11:02, μόλις πενήντα λεπτά μετά τη σύγκρουση...>> Επρόκειτο για ένα πόρισμα - φωτιά για την εταιρεία και το σύνολο του πληρώματος που ταξίδευε εκείνο το βράδυ.

Στις 29 Νοεμβρίου 2000 ο πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Ακτοπλοΐας (ΕΕΑ) Παντελής Σφήνιας, μην αντέχοντας το βάρος τόσων θανάτων, αυτοκτόνησε πέφτοντας από τον έκτο όροφο του κτιρίου της εταιρείας Minoan Flying Dolphins στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά. Στις τοξικολογικές εξετάσεις στις οποίες υπεβλήθη διαπιστώθηκε ότι βρισκόταν σε κατάσταση βαριάς μέθης και είχε κάνει χρήση αντικαταθλιπτικού φαρμάκου. 

Στις 27 Μαΐου 2005 ξεκίνησε η δίκη στο τριμελές εφετείο Πειραιά, η οποία ολοκληρώθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2006. Το δικαστήριο αποδέχτηκε ότι το πλοίο, παρά την ηλικία του, ήταν σε καλή κατάσταση για να πλεύσει. Η σύγκρουση οφειλόταν σε κακή διακυβέρνηση κυρίως από τον υποπλοίαρχο και η βύθιση του από το ανθρώπινο λάθος να παραμείνουν ανοικτές οι μπουκαπόρτες. Στον πλοίαρχο Βασίλη Γιαννάκη, στον υποπλοίαρχο Αναστάσιο Ψυχογιό, στον ύπαρχο Γιώργο Τριαντάφυλλο, στον Α' μηχανικό Γεράσιμο Σκιαδαρέση και στον ασυρματιστή Δημήτρη Τσιούμα επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης από 16 ετών έως 15 μηνών. Όλοι τους σήμερα έχουν αποφυλακιστεί, αφού άσκησαν έφεση και μείωσαν τις ποινές τους. 

Τέλος, αξίζει ν' αναφερθεί ότι ο αριθμός των θυμάτων θα ήταν πολύ μεγαλύτερος, αν ο Στρ (ΠΖ) Βασίλης Ραχούτης που υπηρετούσε στη Σάμο και επέστρεφε στη Μονάδα του με το μοιραίο πλοίο, δεν είχε απελευθερώσει μία σκάλα προκειμένου να κατεβεί περισσότερος κόσμος από το πλοίο. Ο Βασίλης ενώ μπορούσε να σωθεί, δεν εγκατέλειψε το πλοίο και κολυμπούσε συνεχώς στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Στην προσπάθεια του να σώσει ένα μωρό, έχασε τις αισθήσεις του και πνίγηκε. Για το ήθος, τη θυσία και την προσφορά του η προτομή του κοσμεί σήμερα τη γενέτειρα του, τα Καμένα Βούρλα θυμίζοντας σε όλους ότι ο ίδιος αποτέλεσε τον αφανή ήρωα του "Εξπρές Σάμινα".

Το ναυάγιο του "Εξπρές Σάμινα" ήταν ένα θανάσιμο παιχνίδι ανθρώπινης ανοησίας. Αν όλοι οι κανόνες θαλάσσιας πλοήγησης είχαν τηρηθεί με ευλαβική σειρά, ίσως να μην είχαμε τόσους νεκρούς, μπορεί και κανέναν. Αποτελεί το δεύτερη χειρότερη θαλάσσια τραγωδία μετά το ναυάγιο "Ηράκλειον" με πάνω από 200 νεκρούς. Το μόνο θετικό της ιστορίας ήταν ότι οι κανόνες ασφαλείας βελτιώθηκαν, ο χρόνος ζωής των Ο/Γ έπεσε στα 30 από τα 35 χρόνια και τέλος προστέθηκαν οι "ταξιδιωτικοί καταγραφείς", οι οποίοι είναι κάτι ανάλογο με τα μαύρα κουτιά των αεροπλάνων. Ήταν το ελάχιστο που μπορούσε να γίνει ως σεβασμό και ένδειξη τιμής για τους αδικοχαμένους νεκρούς, για τους οποίους ευχόμαστε να βρήκαν ανάπαυση στη γαλάζια θάλασσα του Αιγαίου...

Πηγές : Βικιπαιδεία, menshouse.gr

Αντλήθηκε υλικό από το επεισόδιο με τίτλο "Express Samina" της σειράς "Mayday", που προβλήθηκε στον τηλεοπτικό σταθμό "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ" και υπάρχει στο "Dailymotion"