Λυκοβούνια - Η άγνωστη ιστορία της μεγαλύτερης λοφοσειράς της Αττικής

 

 

Το λεκανοπέδιο της Αττικής είναι ένας τόπος γεωγραφικών αντιθέσεων. Από τη μία το τσιμέντο το έχει σχεδόν κατακλύσει κι από την άλλη η φύση αιώνες πριν το προίκισε με πολλά δώρα. Η Αττική έχει την πεδιάδα της στα Μεσόγεια, τα τέσσερα βουνά της (Αιγάλεω, Πάρνηθα, Πεντέλη Υμηττός) και τα άλση της (Κηφισιά, Βεϊκου, Καισαριανή κ. α.). Από αυτή την ποικιλία δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν οι λόφοι. Έχει το λόφο της Ακροπόλεως (156 μ.) πάνω στον οποίο βρίσκονται τα μνημεία των κλασικών χρόνων, τον Λυκαβηττό (227 μ.) που δεσπόζει πάνω από το Κολωνάκι και το Σύνταγμα, τον καταπράσινο λόφο Αρδηττού (235 μ.), που κάτω από τον ίσκιο του φιλοξενείται το Παναθηναϊκό Στάδιο, το λόφο Σκουζέ κοντά στον οποίο βρίσκεται η Ακαδημία Πλάτωνος, το λόφο Στρέφη που δενδροφυτεύτηκε από το στρατό τη δεκαετία του '20 για να μην γίνονται χάλια εξαιτίας της σκόνης τα απλωμένα ρούχα μιας συζύγου ενός αξιωματικού, τον λόφο Φιλοπάππου ή Μουσών στην κορυφή του οποίου βρίσκεται το ομώνυμο μνημείο και στους πρόποδες του φυλακίστηκε σύμφωνα με την παράδοση ο Σωκράτης και τέλος τη λοφοσειρά των Λυκοβούνίων ή Τουρκοβούνια όπως (κακώς) έχει επικρατήσει, η οποία έχει το μεγαλύτερο υψόμετρο (337 μ.) και αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των δήμων Γαλατσίου,Φιλοθέης και Ψυχικού.

Τα Λυκοβούνια βρίσκονται σε μία ιδιαίτερη στρατηγική θέση καθότι από την κορυφή τους μπορεί κάποιος να έχει πανοραμική θέα σχεδόν όλης της Αθήνας. Για την ονομασία τους υπάρχουν τρεις εκδοχές. Η πρώτη εικάζεται ότι έχει τις ρίζες της στην παρουσία των λύκων που ζούσαν παλιότερα στο δάσος της λοφοσειράς. Η δεύτερη αναφέρει ότι η ονομασία πάρθηκε από το όνομα ενός εκ των τριών γιων του Ερεχθέα, τον Λύκο. Η τελευταία εκδοχή στηρίζεται στο έντονο φως που πέφτει πάνω στους λόφους κατά τη δύση του ηλίου. Στην αρχαιότητα η λοφοσειρά ονομαζόταν "Αγχεσμός" από την σύνθεση των λέξεων "αγχί" που σημαίνει πλησίον και "εσμός" που σημαίνει σμήνος. Στα Λυκοβούνια λατρευόταν ο "Αγχέσμιος Δίας" ή "Όμβριος Δίας", μιας και σύμφωνα με τη μυθολογία από εκεί ξεκινούσαν όλες οι καταιγίδες. Ο Παυσανίας στα "Αττικά" αναφέρει ότι οι κάτοικοι της Αθήνας προσεύχονταν στο ξόανο του θεού, που βρισκόταν στην κορυφή, για να φέρει βροχή στα κτήματά τους και θυσίαζαν ζώα προς τιμήν του. 

Στους Ρωμαϊκούς χρόνους αρκετοί αριστοκράτες και αξιωματούχοι χτίζουν σπίτια γύρω από τα Λυκοβούνια, χωρίς όμως να υπάρχει οργανωμένη περιοχή τριγύρω. Στη Βυζαντινή περίοδο η κατάσταση αλλάζει. Η γη περνάει στα χέρια των δυνατών και η περιοχή ερημώνεται. Την εποχή του Αλέξιου Α' Κομνηνου (1081 μ.Χ. - 1118 μ.Χ) στάλθηκαν δώδεκα αριστοκρατικές οικογένειες, ανάμεσα τους και εκείνη των Μπενιζέλων, στους οποίους περιήλθε η περιοχή των Λυκοβουνίων και της Ομορφοκλησιάς.

Το 1456 μ.Χ. ο Ομάρ Τουραχάν κατέλαβε την Αθήνα για λογαριασμό του Μωάμεθ του Β' και εγκατέστησε το στρατόπεδο του σε αυτό το σημείο. Εξαιτίας της μακρόχρονης παραμονής της Τουρκικής φρουράς τα Λυκοβούνια μετονομάστηκαν σε Τουρκοβούνια και στους λόφους διεξαγόταν διαγωνισμός κυνηγιού μιας και η τοποθεσία ήταν δυσπρόσιτη με πολλά άγρια ζώα να κατοικούν εντός της.

Την περίοδο της επανάστασης τα Λυκοβούνια γίνονται λημέρι αρματωλών και κλεφτών. Μετά την απελευθέρωση γίνονται άντρο του λήσταρχου Κακαράπη ή Καραράπη ή Καρρά. Ο Καραράπης έδρασε την ίδια περίοδο με τον Νταβέλη (μέσα του 19ου αιώνα) και το πραγματικό του όνομα ήταν Λουκάς Μπελούλιας με καταγωγή από το Κυριάκι Βοιωτίας. Η δράση του δημιούργησε πολλές μυθοπλασίες για κρυμμένους θησαυρούς και χρήματα εντός των λόφων. Στην ιστορία έμεινε ως ο πιο αποτρόπαιος ληστής που δε συλλήφθηκε ποτέ.

Το 1937 ήταν μια χρονιά σταθμός για τη λοφοσειρά. Η εταιρεία "ΚΕΚΡΟΨ" ξεκίνησε εξορυκτική δραστηριότητα πέριξ του μεσαίου τμήματος των λόφων με σκοπό να εκμεταλλευτεί τα πετρώματα. Η Αθήνα εξαπλωνόταν και οι ανάγκες για δομικά υλικά ολοένα και αυξάνονταν. Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκαν εγκαταστάσεις λατομείων με σπαζοτριβεία και ασβεστοκάμινα. 

Μέχρι και τη δεκαετία του '40 τα Λυκοβούνια είχαν κρατήσει αλώβητη την πυκνή τους βλάστηση. Η τοπίο τους αρχίζει ν' αλλάζει στην περίοδο της Κατοχής. Πιο συγκεκριμένα το 1941 μεγάλο μέρος του δάσους γίνεται καυσόξυλα για να καλύψει τις ανάγκες των Αθηναίων. Ακολουθεί η επίταξη των λατομείων και η επιβολή καταναγκαστικής εργασίας από τις κατοχικές δυνάμεις, με σκοπό την αναζήτηση εσόδων. Σε αυτή την περίοδο αναφέρεται ότι εντός των λατομείων πραγματοποιήθηκαν εκτελέσεις και βασανιστήρια, χωρίς όμως να επιβεβαιώνεται ξεκάθαρα. Παρόλα αυτά η λοφοσειρά παραμένει δύσβατη με λίγους τολμηρούς να κατορθώσουν ν' ανέβουν. Τακτικοί θαμώνες ήταν οι διάσπαρτες αντιστασιακές ομάδες, το Ιππικό που εκπαιδευόταν στο δάσος, η Σχολή Ευελπίδων που έκανε ασκήσεις μέχρι το 1943 και η Ελληνική Αστυνομία που χρησιμοποίησε το χώρο ως σκοπευτήριο μέχρι το 1946. 

Το 1949 η εταιρεία "ΛΑΤΟ" πήρε άδεια εξόρυξης στο κομμάτι που ανήκει στο Δήμο Γαλατσίου και οι εργασίες εξόρυξης ξεκίνησαν και σε αυτή την πλευρά.

Έως τις αρχές της δεκαετίας του '60 κανείς δεν κυκλοφορούσε νύχτα στην περιοχή, ακόμη κι αν διψούσε και έπρεπε να πιει νερό από την πηγή της Αγ. Γλυκερίας, που βρισκόταν πάνω στην ομώνυμη λεωφόρο. Το 1961 η διάνοιξη της λεωφόρου Βεΐκου συμπαρασύρει μέρος των Λυκοβουνίων και λίγο αργότερα με την διάνοιξη της λεωφόρου Γαλατσίου η μορφή τους αλλάζει ακόμη περισσότερο. 

Το 1968 η κορυφή των Λυκοβουνίων επιλέχθηκε ως το καταλληλότερο μέρος για την ανέγερση του << Τάματος του Έθνους >>. Με άλλα λόγια προγραμματίστηκε από την δικτατορική κυβέρνηση το χτίσιμο ενός ναού που θα αφιερωνόταν στο Σωτήρα Χριστό, ως ευχαριστήριο δώρο για την απελευθέρωση του Έθνους, εκπληρώνοντας έτσι τον όρκο που είχαν δώσει οι οπλαρχηγοί του 1821 στην Δ΄Εθνοσυνέλευση το 1829. Αν και το ποσό συγκεντρώθηκε, ο ναός δεν κατασκευάστηκε ποτέ με το << Τάμα του Έθνους >> να παραμένει ανεκπλήρωτο έως τις μέρες μας.

Το 1976 και οι εταιρείες "ΚΕΚΡΟΨ" & "ΛΑΤΟ" σταμάτησαν τη λειτουργία τους, αφήνοντας πίσω τους ένα αλλοιωμένο γεωμορφολογικό τοπίο και ένα χώρο χωρίς ταυτότητα. Από το 1988 το Ελληνικό Δημόσιο και ο Δήμος Ψυχικού βρίσκονται σε δικαστική διαμάχη με τις εταιρείες για την κυριότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων. Τέλος το 1979 ο χώρος επιλέχθηκε από το Νίκο Φώσκολο για τα γυρίσματα της ταινίας "Έξοδος Κινδύνου". 

Τα Λυκοβούνια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πορείας της πόλης των Αθηνών με μακρόχρονη πορεία μέσα στο χρόνο. Εξαιτίας της απομόνωσης τους από τον αστικό ιστό και της εγκατάλειψης από τις δημοτικές αρχές τα τελευταία χρόνια έχουν μετατραπεί σε χώρο ξεκαθάρισης λογαριασμών μεταξύ των ανθρώπων του υποκόσμου και σε στέκι περιθωριακών ομάδων, οι οποίες βανδαλίζουν ότι έχει απομείνει. Οι ετοιμόρροπες λατομικές εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνται από αστέγους ως κατάλυμα, από χρήστες ναρκωτικών ως σημείο δοσοληψίας και χρήσης ουσιών και από παραθρησκευτικές ομάδες που πραγματοποιούν μυστηριακές απόκρυφες τελετές. Επίσης η τοποθεσία έχει μετατραπεί άτυπα σε χωματερή, μιας και σε πολλά σημεία υπάρχουν σωροί από μπάζα και σκουπίδια. Είναι καιρός η πολιτεία να πάψει ν' αδιαφορεί και να δώσει βάρος στη διάσωση των Λυκοβουνίων και στην μετατροπή τους από υπολειμματική περιοχή σε μουσειακό ή εμπορικό χώρο, ο οποίος θα ανανεώσει την λοφοσειρά και θα την αναδείξει σε τουριστικό μέρος. Με λίγη θέληση και μεράκι τα Λυκοβούνια, αν και η όψη τους δεν έχει καμία σχέση με το παρελθόν, θα ξαναπάρουν ζωή και θα γίνουν μέρος της καθημερινότητας της πρωτεύουσας.  

 

Πηγές :

Βικιπαιδεία, galatsi.net, 

Αντλήθηκε υλικό από το youtube. com και πιο συγκεκριμένα από τις εκπομπές :

The AfterDark Project - Στα Λυκοβούνια

The Codex Cultus Concept - Τουρκοβούνια, Λατομεία, ΛΑΤΟ - ΚΕΚΡΟΨ