Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος (1341 μ.Χ. - 1391 μ.Χ.) - Ένα έρμαιο στα χέρια των Δυτικών και των Τούρκων

Όσο πλησιάζουμε κοντά στα χρόνια της κατάκτησης της Πόλης από τους Τούρκους, τόσο αντιλαμβανόμαστε ότι το Βυζαντινό κράτος βρισκόταν σε πλήρη σύγχυση και ότι η διάλυση του θα ερχόταν από μέρα σε μέρα. Ο ιστός της αυτοκρατορίας ξηλωνόταν, οι πόλεις που χάνονταν δεν υπήρχε περίπτωση να ανακτηθούν, η οικονομία κατέρρεε, ο στρατός ήταν ανύπαρκτος ενώ την ίδια στιγμή η ομόνοια του κράτους διαταρασσόταν από τον έναν δεύτερο και οδυνηρό εμφύλιο με βαρύτατες συνέπειες για το μέλλον της αυτοκρατορίας.

Το 1354 μ.Χ. ο εμφύλιος έληξε αφήνοντας πίσω του ερείπια. Ήταν η σειρά του Ιωάννη Ε', γιου του Ανδρόνικου Γ' και της Άννας της Σαβοϊας, να αναλάβει αυτοβούλως τη διακυβέρνηση. Ο Ιωάννης δυστυχώς δεν ήταν καθόλου δυναμικός χαρακτήρας. Από μικρός ήταν υποχείριο της μητέρας του και δεν κληρονόμησε σχεδόν κανένα από τα χαρίσματα του πατέρα του. Εξαιτίας αυτών αποφάσισε ότι ο μοναδικός τρόπος για να εκδιωχθούν οι Τούρκοι από τη Μικρά Ασία ήταν η υποταγή της Ανατολικής Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα την παροχή στρατευμάτων στους Βυζαντινούς. Το 1355 μ.Χ. έστειλε επιστολή στον Πάπα Ιννοκέντιο αναλύοντας του την τραγική κατάσταση της αυτοκρατορίας.  Όσο αισιόδοξος κι αν ήταν ο Ιωάννης, η προσπάθεια του ναυάγησε αφού το μίσος μεταξύ  των Λατίνων και των Ελλήνων υπέσκαπτε οποιοδήποτε τρόπο προσέγγισης για να ληφθούν σοβαρές αποφάσεις. Παρόλα αυτά ο Ιωάννης δεν πτοήθηκε και αναζήτησε αλλού λύση.

Το 1364 μ.Χ. ταξίδεψε στη Δύση με σκοπό να συναντήσει τον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας για να ζητήσει την βοήθεια του. Ο Λουδοβίκος απάντησε ότι απαιτούσε ως καπάρο την άνευ όρων παράδοση των Ορθοδόξων στους Παπικούς, διαφορετικά δεν πρόκειται να στείλει στρατιώτη ούτε για δείγμα. Ο Ιωάννης απογοητεύτηκε καθότι ήξερε πως κάτι που θα υπογραφόταν στα χαρτιά θα ήταν κατ' ουσίαν ανεφάρμοστο στην πράξη και αποχώρησε. Για κακή του τύχη κατά την επιστροφή του οι Βούλγαροι εμπόδισαν τη διέλευση του από τα εδάφη τους και τον αιχμαλώτισαν. Ευτυχώς όμως η δραστική επέμβαση του εξαδέλφου Αμεδαίου της Σαβοϊας αποσόβησε τα χειρότερα. Με την πράξη του αυτή ο Ιωάννης κατάλαβε ότι ήταν αυτοκράτορας ενός κρατιδίου κι όχι μιας ένδοξης αυτοκρατορίας. Μόλις πριν έναν αιώνα μία τέτοια κίνηση για έναν Βυζαντινό αυτοκράτορα θα ήταν παντελώς αδικαιολόγητη και το συμπέρασμα ήταν ότι η περίφημη Βυζαντινή διπλωματία είχε περάσει στο στάδιο της παρακμής...

Το 1367 μ.Χ. ο Ιωάννης πραγματοποίησε ένα νέο γύρο ταξιδιών για να πείσει τους Δυτικούς να αποστείλουν στρατεύματα. Αρχικά πήγε στη Ρώμη, συνάντησε τον Πάπα Ουρβανό και υπέγραψε τα απαραίτητα έγγραφα στα οποία δηλωνόταν η προσωπική του θρησκευτική υποταγή. Κατόπιν υποκλίθηκε ενώπιον του και τον προσκύνησε. Η πράξη αυτή εκτός του ότι τον μείωσε στα μάτια όλων, δεν είχε κανένα αντίκτυπό αφού η Ορθόδοξη ιεραρχία ήταν αντίθετη προς την Ένωση των Εκκλησιών. Στη συνέχεια πέρασε από τη Βενετία όπου και φιλοξενήθηκε υποτυπωδώς στο παλάτι του Δόγη Ανδρέα Κονταρίνι. Στις κατ' ιδίαν συνομιλίες τους οι δύο άνδρες συμφώνησαν την επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων, που είχε βάλει ενέχυρο η Άννα της Σαβοϊας, καθώς και ορισμένες ναυτικές και χρηματικές ενισχύσεις. Σε αντάλλαγμα ο Δόγης ζήτησε τη νήσο Τένεδο. Ο Ιωάννης δέχτηκε την παραχώρηση της, αλλά ο γιος του και συναυτοκράτορας Ανδρόνικος Δ' αντέδρασε σφόδρα. Σαν να μην έφτανε αυτό ο Ιωάννης διαπίστωσε ότι τα χρήματα για το ταξίδι της επιστροφής ήταν λειψά και δεν του έφταναν καν για να αναχωρήσει. Ήταν ένα ακόμη εξευτελιστικό γεγονός το οποίο επιβάρυνε την ήδη βεβαρημένη κατάσταση. Από το αδιέξοδο τον έβγαλε ο άλλος του γιος και μετέπειτα αυτοκράτορας Μανουήλ Β', ο οποίος έσπευσε στη Βενετία με αρκετά χρήματα και τον έφερε πίσω στην Κωνσταντινούπολη.

Όλο αυτό το διάστημα οι Τούρκοι προχωρούσαν ακάθεκτοι στη Θράκη, στη Μακεδονία, στην Αλβανία , στη Σερβία και τη Βουλγαρία. Στη μάχη της Μαρίτσας το 1371 μ.Χ. και του Κοσόβου το 1389 μ.Χ. οι Σέρβοι σαρώθηκαν και υπέστησαν πανωλεθρία. Ο Ιωάννης κατάλαβε ότι ερχόταν η σειρά του και για να προλάβει τα χειρότερα έσπευσε να δηλώσει υποτέλεια στο σουλτάνο Μουράτ Α' με την υποχρέωση καταβολής φόρου και στρατιωτικών ενισχύσεων ! Είναι απορίας άξιο καθώς και τραγελαφικό το πως ένας αυτοκράτορας που ξεκίνησε τη βασιλεία του ως εχθρός των Τούρκων να καταλήξει μέσα σε είκοσι χρόνια σύμμαχος και υποτελής τους...

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ο Ιωάννης ανατράπηκε πολλές φορές. Εκτός από την περίοδο του εμφυλίου με τον Καντακουζηνό (1347 μ.Χ. - 1354 μ.Χ.) το 1373 μ.Χ. ο γιος του Ανδρόνικος επιχείρησε πραξικόπημα αλλά απέτυχε. Δεν συνέβη όμως το ίδιο και το 1376 μ.Χ. έτος κατά το οποίο επικράτησε, αφού πρώτα φυλάκισε τον πατέρα του Ιωάννη και τον αδερφό του Μανουήλ. Τρία χρόνια αργότερα οι Τούρκοι τους απελευθέρωσαν και επανέφεραν τον Ιωάννη στο θρόνο. Στον Ανδρόνικο παραχωρήθηκε μία έκταση στη Σηλυμβρία, όπου και πέθανε το 1385 μ.Χ. Το 1390 μ.Χ. ο εγγονός του Ιωάννης Ζ' ανέτρεψε με την βοήθεια των Γενουατών τον παππού του και κατέλαβε το θρόνο. Πολύ γρήγορα όμως το κίνημα καταπνίγηκε και ο Ιωάννης επέστρεψε στα καθήκοντα του, μέχρι και το θάνατο του το 1391 μ.Χ.

Η πενηντάχρονη βασιλεία του Ιωάννη Ε' ήταν μία οδυνηρή δοκιμασία για το Βυζάντιο. Στα χρόνια του η αυτοκρατορία συρρικνώθηκε σε ένα βασίλειο ήσσονος σημασίας χωρίς ουσιαστικό ρόλο και από ρυθμιστής της κατάστασης, έγινε θεατής. Η αδυναμία του Ιωάννη στο να λάβει ουσιαστικά μέτρα ενταφίασε τις πενιχρές ελπίδες ανάκαμψης, καθότι πέρα από τα πολυδάπανα ταξίδια του και τις φαμφαρολογίες για την Ένωση δεν έκανε κάτι ριζοσπαστικό που να φοβίσει τους Τούρκους και να αναγκάσει την Δύση να συγκινηθεί. Αντί αυτών έγινε φίλος των Τούρκων και τους έχωσε ακόμη πιο βαθιά στα εδάφη της αυτοκρατορίας. Τέλος,τα ευτράπελα γεγονότα που συνέβησαν στη διάρκεια των ταξιδιών του, τον κατέστησαν περίγελο και έδωσαν την εντύπωση πως ήταν ένας βασιλιάς που δεν σεβόταν τους γύρω του και κυρίως τον εαυτό του. Εν κατακλείδι ο Ιωάννης ήταν ένας αποτυχημένος αυτοκράτορας, ο οποίος με την πολιτική του επιτάχυνε την πτώση της Πόλης στις ορδές των Οθωμανών.

Πηγές : Βικιπαιδεία, anemourion.blogspot. com