Επανάσταση εκ των άνω: Η Φαβιανή Κοινωνία και οι ιδέες πίσω από τη Μεγάλη Μεταμόρφωση

Το παράθυρο του Φαβιανού (*) στο London School of Economics στη μνήμη της Φαβιανής Εταιρείας. Απεικονίζει τον Shaw με τους Sidney Webb και ER Pease, μεταξύ άλλων, βοηθώντας στη δημιουργία ενός νέου κόσμου. (!!!!!!!!!!!!!!!!!) Εικόνα: Ruth Hartnup / CC BY 2.0

24 Σεπτεμβρίου 2023  Philipp Fess

Στο μυθιστόρημά του από το 1931, ο Kästner παρακολουθεί τη ζωή και τα βάσανα του «ηθικολόγου» Jakob Fabian και του καλύτερου φίλου του Stephan Labude στο Βερολίνο τη δεκαετία του 1920. Με αυτόν τον τρόπο, ο Kästner διανθίζει μερικές διαγνώσεις της εποχής, αλλά πάνω απ' όλα αρκετά επαναστατικές ιδέες.

Αυτές οι ιδέες συμπίπτουν εντυπωσιακά με εκείνες του Βρετανού συγγραφέα Herbert George Wells ("The Time Machine", 1895), τον οποίο επίσης πρόσφατα ανακάλυψα ως πολιτικό φιλόσοφο. Και, εξ ου και η σύμπτωση: ως (προσωρινό) μέλος της Βρετανικής Φαβιανής Εταιρείας. Αλλά περισσότερα για αυτό αργότερα.

"Μια νέα κοσμοθεωρία"

Στο "Fabian", ο Kästner σκιαγραφεί την εικόνα μιας κοινωνίας στην οποία το κοινωνικό ζήτημα είναι πιο επείγον από ποτέ. Οι άνθρωποι πέφτουν μαζικά στην ανεργία και εξεγείρονται στους δρόμους, ενώ η βιομηχανία μεγιστοποιεί τα κέρδη της – αγνοώντας την ευημερία του ανθρώπου και με το κράτος ως ανίκανο υποκατάστατο παράγοντα.

Ενώ ο κύριος χαρακτήρας, ο Fabian, ο οποίος προέρχεται από μια οικογένεια της εργατικής τάξης, απειλεί να παραιτηθεί από τις περιστάσεις, ο καλύτερος φίλος του Labude, ένας επίδοξος ακαδημαϊκός από το καλύτερο περιβάλλον του Βερολίνου, τους αντιτίθεται ανοιχτά.

Στις λογοτεχνικές σπουδές, οι δύο φιγούρες θεωρούνται ως έκφραση της εσωτερικής σύγκρουσης του Kästner: μεταξύ του ιδεαλιστή Fabian, ο οποίος θέλει να βοηθήσει να «κάνει τους ανθρώπους αξιοπρεπείς και λογικούς», και του ρεαλιστή Labude, ο οποίος είναι πεπεισμένος ότι πρώτα το σύστημα πρέπει να χαθεί και στη συνέχεια «μια νέα κοσμοθεωρία πρέπει να συγκροτηθεί».

Ο Fabian δεν πιστεύει στο «πάντρεμα» της εξουσίας και της λογικής. Ο Labude, από την άλλη πλευρά, εργάζεται για την επανάσταση από τα πάνω:

Πρώτα πρέπει να κάνετε το σύστημα λογικό, τότε οι άνθρωποι θα προσαρμοστούν.

Για το σκοπό αυτό, ο πρώην συμφοιτητής του Fabian στις γερμανικές σπουδές περιγράφει το περίγραμμα μιας «ριζοσπαστικής αστικής πρωτοβουλίας» που τοποθετεί μια κατάλληλα μορφωμένη νεολαία στα πανεπιστημιακά και μη πανεπιστημιακά κέντρα εξουσίας, προκειμένου να «μεταρρυθμίσει την ήπειρο».

Δηλαδή, «η εθελοντική μείωση του ιδιωτικού κέρδους, με την αναγωγή του καπιταλισμού και της τεχνολογίας στις λογικές τους διαστάσεις». Μια πρώιμη «πορεία μέσα από τους θεσμούς», να το πω έτσι.

Στο τέλος του μυθιστορήματος, ο πρωταγωνιστής Fabian αρχίζει να αμφιβάλλει:

Ίσως ο Labude είχε δίκιο; Ίσως δεν υπήρχε πραγματικά λόγος να περιμένουμε την ηθική ανύψωση των πεσόντων ανθρώπων; Ίσως ο στόχος των ηθικολόγων, όπως ο Fabian, ήταν πραγματικά εφικτός μέσω οικονομικών μέτρων; (...) θα ταίριαζε με τα σχέδιά του (του Labude).

Erich Kästner: Fabian – η ιστορία ενός ηθικολόγου

Αφήστε τους πλούσιους να το διορθώσουν

Αν και δεν είναι σαφώς επαληθεύσιμο, είναι λογικό ότι το μυθιστόρημα του Kästner δεν φέρει τυχαία το όνομά του. Αυτή είναι επίσης η γνώμη του εμπειρογνώμονα και εκδότη Kästner Sven Hanuschek. Έτσι, ο συγγραφέας έχει αποδεδειγμένα ασχοληθεί λεπτομερώς με τις ιδέες του H.G. Wells, ειδικά με τη σειρά μυθιστορημάτων του "The World of William Clissold" (1926).

Σε αυτή τη σειρά μυθιστορημάτων, ο Wells αναμένει βασικές ιδέες από την πολιτική πραγματεία του Open Conspiracy (1928), στην οποία υποστηρίζει μια παγκόσμια κυβέρνηση υπό την ηγεσία διανοουμένων βασισμένη στην επιστημονική γνώση.

Σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο της Kästner Society, Klaus Doderer, ο Kästner είναι επίσης ρητά υπέρ μιας τέτοιας «επανάστασης εκ των άνω». Το πώς θα συμβεί αυτό αντανακλάται στο ποίημά του "Address to Millionaires" (1930), στο οποίο καλεί την ελίτ να ηγηθεί της ανοικοδόμησης του κόσμου. Αφήστε τους πλούσιους να το διορθώσουν. (!!!!!!!!!)

Ο Kästner πιθανότατα γνώριζε ήδη πώς θα έπρεπε να μοιάζει η μεταστραμμένη ουτοπία. Το είπε πρώτα στα παιδιά.

Στο "The 35th of May or Konrad rides into the South Seas", που δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά με το "Fabian", ο Kästner σκιαγραφεί το μελλοντικό σενάριο της "Elektropolis" - μιας πόλης στην οποία τα αυτοκίνητα οδηγούν ανεξάρτητα και οι άνθρωποι εργάζονται μόνο για ευχαρίστηση. Ή: "για να παραμείνετε λεπτοί". Το υπόλοιπο βιοτικό επίπεδο; «Πάρτε αυτά τα μηχανήματα».

Λαμβάνοντας υπόψη τα πανταχού παρόντα σχέδια έξυπνης πόλης και την αυτόνομη οδήγηση, η διορατικότητα του Kästner είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Το ίδιο ισχύει και για τις ιδέες της πηγής έμπνευσής του H.G. Wells.

Ωστόσο, είναι λιγότερο συμπτωματικό ότι οι σκέψεις του για μια κοινωνία οργανωμένη από την επιστήμη και την τεχνολογία σε μια σχεδιασμένη οικονομία προς όφελος όλων – σε αντίθεση με την τυφλή επιδίωξη της ανάπτυξης και του κέρδους – κρύβουν ουσιαστικούς παραλληλισμούς με τη σημερινή παγκόσμια πολιτική.

Εξάλλου, ο H.G. Wells ήταν ένας σημαντικός ηγέτης σκέψης για τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία σήμερα επιδιώκουν παρόμοιους στόχους στο όνομα της βιωσιμότητας (Sustainable Development Goals, SDGs).

Και ο Wells δεν ήταν το μόνο μέλος της Φαβιανής Εταιρείας που είχε αποφασιστική επιρροή στον ΟΗΕ. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ονόματα του Julian Huxley, του John Maynard Keynes ή του Leonard Woolf (συζύγου της συγγραφέως Virginia) είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτα.

Αλλά ποιοι ήταν αυτοί οι Φαβιανοί; (η συνέχεια αύριο βράδυ 6 Οκτωβρίου στο ιστολόγιο της Οδύσσειας)

ΠΗΓΗ: https://www.telepolis.de

Μετάφραση: Μαριγώ Ζαραφοπούλα

(*) Το παράθυρο του Φαβιανού:

Το Παράθυρο του Φαβιανού είναι ένα βιτρώ παράθυρο που απεικονίζει τους ιδρυτές της Φαβιανής Εταιρείας,^[1] σχεδιασμένο από τον Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω. Το παράθυρο κλάπηκε από το Beatrice Webb House στο Dorking το 1978 και επανεμφανίστηκε στον οίκο Sotheby's το 2005. Αποκαταστάθηκε για να εκτεθεί στη βιβλιοθήκη Shaw στο London School of Economics (LSE) το 2006 σε μια τελετή υπό την προεδρία του τότε πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ, τονίζοντας το πνευματικό χρέος των Νέων Εργατικών προς τους Φαβιανούς. ^[2]