Ἡ βαθειά θρησκευτικότητα καί εὐλάβεια τόσο τοῦ αὐτοκράτορα ὅσο καί τῆς συζύγου του, ἡ ὁποία συνιστοῦσε τόν πυρῆνα καί τό ἀπόλυτο κέντρο τῆς ζωῆς τους, ὑπῆρξε εὐεργετική γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας.
Ἀντίθετα μέ τούς προγόνους καί προκατόχους του μεταρρυθμιστές τσάρους Μέγα Πέτρο καί Μεγάλη Αἰκατερίνα, ὁ Νικόλαος ἦταν ὑπέρμαχος τῆς βυζαντινῆς παράδοσης καί ἀπορριπτικός κάθε ἐπιρροῆς δυτικοῦ τύπου.
Ἂν ὁ τσάρος Πέτρος καί ἡ Αἰκατερίνα ἔλαβαν τόν τίτλο τοῦ «Μεγάλου» γιά τήν οἰκοδόμηση τοῦ ρωσσικοῦ πολιτισμοῦ βάσει τῶν δυτικῶν προτύπων, ὁ Νικόλαος πρέπει νά ὀνομαστῇ Μέγας γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ ὀρθόδοξου χαρακτήρα τῆς Ρωσσίας.
Κατά τήν διάρκεια τῆς βασιλείας τοῦ Νικολάου, οἱ ναοί αὐξήθηκαν κατά 10.000, τά μοναστήρια ἀπό 775 ἔφθασαν τά 1.025 καά πλῆθος παλαιῶν ναῶν ἀνακαινίστηκε.
Σέ πάρα πολλές περιπτώσεις φρόντιζε νά παρίσταται ὁ ἴδιος στήν τελετή ἔναρξης τῶν ἐργασιῶν καί τοποθετοῦσε τόν θεμέλιο λίθο.
Ἐπιπλέον, ἀνέλαβε ὁ ἴδιος τά ἔξοδα γιά τήν φιλοτέχνηση ἀμέτρητων εἰκόνων σύμφωνα μέ τήν βυζαντινή καί παλαιά ρωσσική τεχνοτροπία.
Τέλος, κατά τήν διάρκεια τῆς διακυβέρνησής του, ὁ Νικόλαος ἀσχολήθηκε καί μέ τό θέμα τῆς ἐπανίδρυσης τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρωσσίας, τό ὁποῖο εἶχε καταργήσει ὁ Μέγας Πέτρος πρίν ἀπό τριακόσια σχεδόν χρόνια.
Ὁ Νικόλαος κατέχει καί ἕναν ἀκόμη τίτλο.
Ὑπῆρξε ὁ τσάρος ὁ ὁποῖος προώθησε καί ἐνέκρινε τίς περισσότερες ἁγιοκατατάξεις στήν ἱστορία τῆς Ρωσσίας.
Πρέπει νά σημειωθῇ ὅτι πολλές φορές, δυστυχῶς, ὁ Νικόλαος ἔβρισκε δυσκολία ἐκ μέρους τῆς Συνόδου τῆς Ρωσσικῆς Ἐκκλησίας στό σημεῖο αὐτό.
Σέ κάποιες δηλαδή περιπτώσεις, παρά τήν γενική λαϊκή ἀναγνώριση τῆς ἁγιότητας κάποιας ὁσίας μορφῆς, ἡ Σύνοδος ἀντιδροῦσε στήν ἐπίσημη πράξη ἁγιοκατάταξης τοῦ ἐν λόγῳ ἁγίου.
Ἀπό αὐτές τίς περιπτώσεις εἶναι γνωστές τουλάχιστον δύο. Ἡ μία ἀφοροῦσε τήν ἁγιοκατάταξη τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Τομπόλσκ, προγόνου τοῦ γνωστοῦ συγχρόνου ἁγίου Ἰωάννη Μαξιμόβιτς, τήν ὁποία ὁ Νικόλαος ἀγωνίστηκε νά προωθήσῃ.
Ἡ δεύτερη ἁγιοκατάταξη τήν ὁποία ὁ Νικόλαος προσπάθησε, συναντώντας μεγάλη δυσκολία, νά προωθήσῃ, καί τελικά τό κατόρθωσε, ἦταν ἑνός ἀπό τούς πιό ἀγαπημένους ἁγίους τοῦ λαοῦ τῆς Ρωσσίας, τοῦ ὁσίου Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ, τόν ὁποῖο ὁ τσάρος καί ἡ οἰκογένειά του τιμοῦσε ἰδιαίτερα.
Ὁ Νικόλαος διατηροῦσε στό γραφεῖο του ἕνα πορτραῖτο τοῦ ὁσίου καί πολύ πρίν ἀπό τό γεγονός τῆς ἁγιοκατάταξης ἐξέφραζε τήν βεβαιότητά του γιά τήν ἁγιότητά του.
Ἔλεγε χαρακτηριστικά:
«Εἶμαι ἤδη τόσο πεπεισμένος γιά τήν ἁγιότητα καί τήν θαυματουργική χάρη τοῦ ὁσίου Σεραφείμ, πού κάνείς δέν θά μπορέσῃ νά κλονίσῃ ποτέ τήν πίστη μου. Ἔχω ἀδιάσειστες ἀποδείξεις γι΄ αὐτό».75
Ὅσο γιά τήν Ἀλεξάνδρα, εἶχε ἐναποθέσει ὅλες τίς ἐλπίδες της στόν ὅσιο γιά τήν γέννηση ἑνός ἀγοριοῦ, διαδόχου στόν θρόνο τῆς Ρωσσίας.
Ὁ ἴδιος ὁ ὅσιος Σεραφείμ εἶχε ἀναφέρει προφητικά τό γεγονός τῆς ἁγιοκατάταξής του στόν Νικόλαο Μοτοβίλοφ, τό γνωστό πνευματικό του τέκνο πού συνέγραψε τήν περίφημη συνομιλία του μέ τόν ὅσιο σχετικά μέ τήν ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.76
Ἀναφερόμενος μάλιστα ὁ ὅσιος στήν ἀνακομιδή τοῦ «σαρκίου» του – δέν χρησιμοποιοῦσε τόν ὅρο «λείψανα» γιά τά ὀστᾶ του – συνέδεε τό γεγονός μέ τήν ἐπίσκεψη τοῦ τσάρου Νικολάου, τῆς συζύγου του Ἀλεξάνδρας Φεόντοροβνα καί τῆς χήρας μητέρας του Μαρίας Φεόντοροβνα.
Μιλώντας γιά τόν τσάρο αὐτόν, ὁ ὅσιος ἔλεγε: «Θά εἶναι χριστιανός μέχρι τά βάθη του».
Ἀπό τίς καταχωρήσεις στό προσωπικό ἡμερολόγιο τοῦ Μοτοβίλοφ, τίν ἀλληλογραφία του καί ἄλλες σημειώσεις του, γίνεται φανερό ὅτι ὁ ἴδιος ἀνέμενε καί παράλληλα προωθοῦσε τό θέμα τῆς ἁγιοκατάταξής τοῦ ὁσίου Σεραφείμ κατά τήν διάρκεια τῆς βασιλείας τοῦ Νικολάου Α΄.
Ὡστόσο, οἱ προσπάθειες τοῦ Μοτοβίλοφ παρέμειναν ἄκαρπες καί ὁ ἴδιος πικράθηκε πολύ, διότι θεώρησε ὅτι ἡ σχετική προφητεία τοῦ ὁσίου δέν ἐκπληρώθηκε.
Οὔτε αὐτός οὔτε κανείς ἄλλος μποροῦσε νά φανταστῇ ὅτι πενήντα χρόνια ἀργότερα στόν θρόνο τῆς Ρωσσίας θά ἐμφανίζονταν ἀκριβῶς τά ἴδια ὀνόματα μέ αὐτά πού ἀνέφερε ὁ ὅσιος στήν προφητεία του: τσάρος Νικόλαος Β', τσαρίνα Ἀλεξάνδρα Φεόντοροβνα καί χήρα βασιλομήτωρ Μαρία Φεόντοροβνα!
Ὁ Νικόλαος Μοτοβίλοφ κοιμήθηκε τό 1879, ἀλλά ἡ σύζυγός του Γιελένα Ἰβάνοβνα Μιλιούκοβα, ἡ ὁποία ἦταν πολύ πιό μικρή στήν ἡλικία ἀπό τόν σύζυγό της, ἔζησε μέχρι τήν ἁγιοκατάταξη τοῦ ὁσίου Σεραφείμ, τό 1903.
Τότε ἐπαληθεύτηκαν καί τά ἑξῆς λόγια τοῦ ὁσίου: «Ὁ τσάρος θά μᾶς ἐπισκεφθῇ μέ ὅλη του τήν οἰκογένεια.
Τί χαρά θά γίνῃ τότε! Θά ἐορταστῇ τό Πάσχα μέσα στό καλοκαίρι!».
Οἱ ἑορταστικές ἀκολουθίες εἶχαν ξεκινήσει ἀπό τίς ἀρχές Ἰουλίου. Καθημερινά, μετὰ τὴν πρωινὴ ἀκολουθία, οἱ χιλιάδες τῶν προσκυνητῶν, ποὺ εἶχαν καταφθάσει ἀπὸ κάθε γωνιὰ τῆς αὐτοκρατορίας γιὰ τὸ μεγάλο γεγονός, ἀποσύρονταν γιὰ λίγο στὰ παραπήγματα.
Στὶς 17 Ἰουλίου ὅμως, μαθαίνοντας γιὰ τὴν ἐπικείμενη ἄφιξη τῆς αὐτοκρατορικῆς οἰκογένειας στὴν παραπλήσια πόλη Ἀρζαμάς, οἱ προσκυνητὲς παρέμειναν γιὰ τὴν μεγάλη ὑποδοχή. Ἔφθαναν τὸ μισὸ σχεδὸν ἑκατομμύριο.
Σὰν δύο ζωντανὰ τείχη κατὰ μῆκος τῶν δύο πλευρῶν τοῦ δρόμου, τὰ πλήθη τῶν πιστῶν εἶχαν στραμμένα τὰ βλέμματά τους στὸ δάσος τοῦ Σαρώφ, ἀπὸ ὅπου θὰ πρόβαλλε ἡ βασιλικὴ πομπή.
Στὶς 6 τὸ ἀπόγευμα ἄρχισε ἡ τριπλῆ κωδωνοκρουσία ὅλων τῶν καμπάνων τῆς μονῆς καὶ σὲ λίγο ἐμφανίστηκε ἡ πρώτη ἅμαξα, μεταφέροντας τὸν αὐτοκράτορα Νικόλαο μὲ τὴν σύζυγό του. Ἀκολουθοῦσε ἡ ἅμαξα τῆς χήρας βασιλομήτορος Μαρίας καὶ τέλος οἱ ἅμαξες μὲ τοὺς μεγάλους δοῦκες καὶ δούκισσες τοῦ οἴκου τῶν Ρομάνοφ.
Οι αυτοκρατορική οικογένεια Ρομανώφ στους εορτασμούς του Σαρώφ, 1903
Τὴν ἑπομένη, στὴν πρωϊνὴ θεία Λειτουργία, τὸ αὐτοκρατορικὸ ζεῦγος μετέλαβε τῶν ἀχράντων μυστηρίων καὶ στὴν συνέχεια ἄρχισε ἡ τελετὴ τῆς ἁγιοκατάταξης τοῦ ὁσίου Σεραφείμ, μὲ τὴν ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν γιὰ τὸν ἁγιασμὸ τῶν εἰκόνων του.
Τὸ ἀπόγευμα τελέσθηκε ἡ ἀκολουθία τοῦ μεγάλου ἑσπερινοῦ καὶ τοῦ ὄρθρου, ὅπου γιὰ πρώτη φορὰ ὁ ὅσιος Σεραφείμ τιμήθηκε ἐπίσημα ὡς ἅγιος.
Στὴν συνέχεια, ὁ μητροπολίτης μὲ τὸ ἱερατεῖο καὶ τὴν βασιλικὴ οἰκογένεια γονάτισαν στὸ κέντρο τοῦ ναοῦ, μπροστὰ ἀπὸ τὰ ἅγια λείψανα, καὶ κατόπιν ὁ τσάρος μὲ ἄλλους πέντε μεγάλους δοῦκες σήκωσαν τὴν λάρνακα στοὺς ὤμους τους καὶ ἐξῆλθαν τοῦ ναοῦ γιὰ τὴν λιτανεία τῶν λειψάνων.
Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς λιτανείας ἔγιναν πολλὰ καὶ μεγάλα θαύματα ἰάσεων, ἀπὸ ἀναβλέψεις τυφλῶν μέχρι ἀνορθώσεις παραλύτων.
Ὅταν ἡ λιτανεία ὁλοκληρώθηκε καὶ ἡ πομπὴ μὲ τὴν λάρνακα ἐπέστρεψε στὸν ναό, τὰ λείψανα τοῦ ὁσίου τοποθετήθηκαν σὲ μιὰ νέα μεγαλοπρεπῆ λάρνακα, ἀφιέρωμα τοῦ τσάρου καὶ τῆς οἰκογένειάς του.
Ἐπιστρέφοντας ἀπὸ τὸ Σαρώφ, ἡ βασιλικὴ οἰκογένεια ἐπισκέφθηκε τὴν γυναικεία Ἰ. Μονὴ τοῦ Ντιβέγιεβο, γιὰ νὰ συναντήσουν τὴν ὁσία Παρασκευή, τὴν διὰ Χριστὸν σαλή.
Ἡ ὁσία Παρασκευὴ εἶχε τὴν συνήθεια νὰ κάνῃ γνωστὲς τὶς προφητεῖες της χρησιμοποιώντας κοῦκλες!
Γνωρίζοντας τὸν πόθο τοῦ αὐτοκρατορικοῦ ζεύγους γιὰ τὴν γέννηση ἑνὸς διαδόχου, μία δύο ἡμέρες πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψή τους πῆρε τὸ ὁμοίωμα ἑνὸς μικροῦ ἀγοριοῦ, ἔφτιαξε ἕνα μικρὸ ἀφράτο κρεββατάκι ἀπὸ φουλάρια καὶ ξάπλωσε τὸ ἀγοράκι μέσα σ΄ αὐτὸ.
Μετὰ εἶπε: «Ἡσυχία! Ἡσυχία! Κοιμᾶται...».
Οἱ ὑποτακτικὲς τῆς ὁσίας, μόλις ἔμαθαν ὅτι θὰ ἐρχόταν ὁ τσάρος, θέλησαν νὰ συμμαζέψουν λίγο τὸ κελλί της, διότι ἦταν δραματικὰ ἀκατάστατο.
Ἡ ὁσία Παρασκευή, ὅμως, δὲν τοὺς τὸ ἐπέτρεψε.
Καθὼς προσπαθοῦσαν νὰ τὴν πείσουν νὰ ἀλλάξῃ γνώμη, κτύπησε ἡ πόρτα.
Ἦταν τὸ βασιλικὸ ζεῦγος.
Ὅταν μπῆκαν, οἱ ὑπόλοιποι ἀναχώρησαν γιὰ νὰ τοὺς ἀφήσουν μόνους μὲ τὴν ὁσία.
Κάποια στιγμή, ὅμως ὁ Νικόλαος ἄνοιξε τὴν πόρτα καὶ ζήτησε νὰ περάσῃ κάποιος μέσα ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς βοηθήσῃ, διότι δυσκολεύονταν νὰ καταλάβουν τί ἔλεγε ἡ ὁσία.
Μίλησαν γιὰ ἀρκετὲς ὧρες.
Κατὰ τὴν πορεία τῆς συζήτησης, ἡ ὁσία εἶπε στὸν Νικόλαο: «Μεγαλειότατε, κατέβα μόνος σου ἀπὸ τὸν θρόνο».
Ὅταν θὰ ἔφευγαν, ἡ ὁσία ἄνοιξε ἕνα καινούργιο τραπεζομάντιλο στὸ τραπέζι καὶ τοποθέτησε πάνω του διάφορα μικρὰ δῶρα: ἕνα κομμάτι ἀπὸ λινὸ ὕφασμα ποὺ ἔφτιαξε ἡ ἴδια, ἕναν σβῶλο ζάχαρης, βαμμένα αυγὰ καὶ μερικὰ ἀκόμη κομμάτια ζάχαρης.
Στὸ τέλος, ἀφοῦ τὸ ἔδεσε σφικτά, κάνοντας ἀρκετοὺς κόμπους, κάθισε κάτω κουρασμένη ἀπὸ τὴν ἐργασία αὐτὴν καὶ εἶπε στὸν Νικόλαο:
«Τσάρε, νὰ τὸ μεταφέρῃς μόνος».
Δίνοντάς του τὸν μπόγο, πρόσθεσε:
«Καὶ δῶσε μας λίγα χρήματα, χρειαζόμαστε νὰ κτίσουμε ἕνα νέο καλύβι!», ἐννοώντας τὸν νέο καθεδρικὸ ναό.
Ὁ Νικόλαος δὲν κρατοῦσε πάνω του χρήματα, ἀλλὰ ζήτησε νὰ τοῦ φέρουν ἄμεσα ἀπὸ τὴν συνοδεία του καὶ ἔτσι ἔδωσε στὴν ὁσία ἕνα πουγκὶ γεμᾶτο χρυσᾶ νομίσματα.
Στὴν συνέχεια ἀποχαιρετίστηκαν, φιλώντας ὁ ἕνας τὸ χέρι τοῦ ἄλλου.
Ἀπὸ τότε ἄρχισε μιὰ στενὴ σχέση τοῦ αὐτοκράτορα με τὴν ὁσία Παρασκευή. Ἐπανειλημμένα ὁ Νικόλαος ἔστελνε ἀπεσταλμένους του στὸ Ντιβέγιεβο, γιὰ νὰ τοῦ μεταφέρουν τὶς συμβουλὲς καὶ τὶς νουθεσίες τῆς ὁσίας.
Μέχρι τὴν κοίμησή της, τὸ 1915, ἡ ὁσία συνήθιζε νὰ κάνῃ μετάνοιες στὸ πορτραῖτο τοῦ τσάρου.
Καὶ ὅταν ἀκόμη εἶχε γεράσει καὶ δὲν μποροῦσε πιὰ μόνη της, ζητοῦσε ἀπὸ τὶς ὑποτακτικές της νὰ τὴν βοηθοῦν νὰ γονατίζῃ καὶ νὰ τὴν ἀνασηκώνουν.
Τότε τὴν ρωτοῦσαν: «Μητερούλα, γιατί προσεύχεσαι στὸν τσάρο;». «Ἀνόητες! Θὰ γίνῃ ἀνώτερος ἀπὸ ὅλους τοὺς τσάρους. Δὲν ξέρω... ἴσως ὅσιος μοναχός... ἴσως μάρτυρας».
Λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν κοίμησή της, ἡ ὁσία πῆρε τὸ πορτραῖτο τοῦ τσάρου καὶ ἀσπάσθηκε τὰ πόδια του λέγοντας:
«Ὁ ἀγαπημένος μου βρίσκεται ἤδη κοντὰ στὸ τέλος».
Φεύγοντας ἀπὸ τὴν ὁσία Παρασκευή, πῆγαν νὰ συναντήσουν τὴν Γιελένα Ἰβάνοβνα, σύζυγο τοῦ ἤδη μακαριστοῦ Νικολάου Μοτοβίλοφ.
Ὁ τσάρος γνώριζε ὅτι ἡ Γιελένα φύλασσε μία ἐπιστολὴ ποὺ εἶχε συντάξει ὁ ἴδιος ὁ ὅσιος Σεραφείμ λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν κοίμησή του, τὸ 1833.
Πάνω στὸν φάκελλο ὁ ἅγιος ἔγραφε τὸν παραλήπτη:
«Γιὰ τὸν τσάρο Νικόλαο», καὶ τὸν εἶχε σφραγίσει μὲ μαλακὸ ψωμί.
Στὴν συνέχεια, τὸν παρέδωσε στὸν Μοτοβίλοφ μὲ τὴν ὑπόδειξη νὰ δοθῇ στὸν τσάρο ὅταν θὰ ἐπισκεπτόταν τὸ Ντιβέγιεβο.
Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μοτοβίλοφ, τὴν ἐπιστολὴ διατήρησε ἡ σύζυγός του Γιελένα, γιὰ νὰ τὴν ἐπιδώσῃ ἐκείνη στὸν τσάρο.
Ἀφοῦ ἄκουσε τὴν διήγηση τῆς Γιελένας, ὁ Νικόλαος πῆρε τὴν ἐπιστολὴ καὶ τὴν τοποθέτησε μὲ εὐλάβεια στὴν τσέπη τοῦ στήθους του, λέγοντας ὅτι θὰ τὴν διάβαζε ἀργότερα.
Εὐρισκόμενος στὴν ἡγουμενικὴ κατοικία, ἡ ὁποία τοῦ παραχωρήθηκε γιὰ τὴν διαμονή του, ὁ Νικόλαος διάβασε τὸ γράμμα.
Ἄρχισε τότε νὰ κλαίῃ πικρά.
Οἱ συνοδοί του, κατανοώντας ὅτι τὸ περιεχόμενο τῆς ἐπιστολῆς ἦταν προφανῶς ἰδιαίτερα δυσάρεστο, προσπάθησαν νὰ τὸν παρηγορήσουν λέγοντάς του ὅτι ἀκόμη καὶ οἱ μεγάλοι ἅγιοι εἶναι δυνατὸ νὰ κάνουν κάποτε λάθη.
Ὁ τσάρος ὅμως συνέχισε νὰ θρηνῇ ἀπαρηγόρητα.
Τὸ περιεχόμενο τῆς ἐπιστολῆς παραμένει μέχρι σήμερα ἄγνωστο.
Εὔκολα ὅμως μπορεῖ κανεὶς νὰ ὑποθέσῃ ὅτι ὁ ἅγιος προετοίμασε τὸν Νικόλαο γιὰ τὰ ἐπερχόμενα δεινά.
Ὅσο γιὰ τὴν ἀπάντηση τοῦ ὁσίου Σεραφείμ στὴν πονεμένη Ἀλεξάνδρα ἦταν ἄμεση.
Τὸν ἐπόμενο χρόνο γέννησε τὸν πολυπόθητο διάδοχο τοῦ θρόνου τῆς Ρωσσίας. Ἡ χαρὰ ποὺ ἔφερε τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἦταν πραγματικὰ οὐράνια.
Ὡστόσο, στὸν οὐρανὸ αὐτῆς τῆς χαρᾶς εἶχαν ἤδη ἀρχίσει νὰ ἐμφανίζονται μαῦρα ἀπειλητικὰ νέφη μὲ θανάσιμες διαθέσεις.
Θὰ μποροῦσε καλύτερα ἴσως νὰ πῇ κανεὶς ὅτι ἡ καταιγίδα ἦταν κιόλας γεγονός.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Ἱερὰς Μονής Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμοῦ «ΑΓΙΟΙ ΒΑΣΙΛΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΡΟΜΑΝΟΦ. ΟΣΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΣΕ ΝΑ ΚΡΥΨΗ Η ΣΙΩΠΗ». Ἐκδόσεις Ἄθως Ε.ΠΕ., Ἀθήνα 2018. Σελ.149-166.
7/19/2024
E ξ α ι ρ ε τ ι κ ό !
ΑπάντησηΔιαγραφήΕ υ χ α ρ ι σ τ ο ύ μ ε πάρα πολύ καλή μας Μαριγώ!
Σας ευχαριστούμε ιδιαιτέρως γιά τίς πράγματι άγνωστες στούς πολλούς πληροφορίες, νά είστε πάντα καλά καί σας καλωσορίζουμε στό ιστολόγιό μας.
ΑπάντησηΔιαγραφή